(Bruksel, 14 Qeshor 2007) - Qė tė jetė i sukseshem, misioni i ardhshėm nderkombėtar nė Kosovė, i udhėhequr nga Bashkimi Evropian, duhet tė dedikoj historikut sė tė drejtave humane nje kontroll shumė mė pėrgjegjesor se sa paraardhsja e saj, Kombet e Bashkuara, deklaroj sot organizata Human Rights Watch me nje raport informativ. Ka mundesi qė Ministrat e Jashtėm tė Bashkimit Evropiane ta diskutojne missionin e ardhshem nė takimin e Keshillit tė Marredhėnejeve tė Pėrgjithshme nė Luksemburg, nė 18-19 Qeshor.
Kėshilli i Sigurimit sė OKB-sė, ėshtė duke debatuar statusin e ardhshėm tė Kosovės momentalisht nė protektoriat e OKB-sė, nė bazė tė nje marrėveshje tė propozuar nga emisiari special i OKB-sė Martti Ahtisaari. Nėn propozimin Ahtisaari, njė mision ndėrkombetar i drejtuar nga BE-nė, sėbashku me policine evropiane dhe competencat juridike me autoritete ekzekutive, do zėvėndėsojė misionin civil tė OKB-sė qė efektivisht qeveris Kosovėn. Misioni i planifikuar ėshtė njė nga mė ambiciozėt nė historine e Bashkimit Evropian. NATO do vazhdojė rolin e saj paqembajtės. Pritet qė Ministrat e Mbrojtjes sė NATO-sė do tė diskutojnė tė ardhshmen e prezencės sė NATO-sė nė 14-15 Qeshor.Mospėrgjegjsia e OKB-s nė Kosovė e shperngjyrosi figuren dhe nėnvleftsoi legjitimitetin e saj, tha Holly Cartner, drejtoresha e Evropės dhe Azisė ne Human Rights Watch. Europa e Bashkuar duhet te mėsoj nga kėto gabime dhe tė lejoi nje hetim tė kujdesshėm tė historikut tė tė drejtave tė njeriut qė nga dita e parė. NATO-ua gjithashtu ka shumė punė pėr tė pėrmiresuar pėrgjegjesin e saj.
Ky 44-faqe raport I titulluar Mė Mirė Vonė se Kurrė: Per Rritjen e Pėrgjegjėsisė sė Institucioneve Nderkombetare nė Kosovė, thekeson mungesen e korrigjimeve efektive ndaj violences se tė drejtave njerzore nga administrata ndėrkombetare e OBS-sė (UNMIK) dhe nga forcat paqėruajtse nė Kosovė (KFOR) tė udhėhequra nga NATO-ua.
Raporti analizon regullimin e pėrgjegjsisė pėr statusin e propozuar tė marrveshjeve, se bashku me rolin e Institucionit tė Avokatit Public dhe Gjykatėn Kushtetuese.
Nė shikimi e pare, duket sikur ekziston njė mekanizėm i pėrsosur pėrgjegjėsie nė Kosovė. Provinca ka njė Institucion Ombudsperson, njė Group Kėshilltarėsh pėr tė Drejtat Njerėzore, qė ėshtė e vėzhguar nga Organizata pėr Sigurim dhe Bashkpunim nė Europė (OSCE) misioni nė Kosovė, Zyra e Komisionerit tė Lartė pėr tė Drejtat e Njeriut sė OKB-sė, organizata jo-qeveritare dhe media. Gjithashtu ekziston nji shumėllojshmeri nė sistemin e brėndshėmė tė UNMIK-ut dhe tė KFOR-it. Sidoqofte, nė realitet kėto mekanizma eksiztuese ose janė shumė tė dobėta e te paafta tė investigojnė institucionet nderkombetare, ose janė tė kufizuara nė kompetencat e tyre.
Institucioni Ombudsperson u cvesh nga mandati qe tė investigoi ankime kundra UNMIK-ut dhe KFOR-it nė 2006-en. Grupi Kėshilltar pėr tė Drejtant Njerezore qė ishte krijuar pėr tė mbushur ketė vacum pėrgjegjėsie nė anėn civile, akoma ska filluar punėn. Tani sekziston asnje mekanizėm pėr tė investiguar KFOR-in.
Nė vėnd qė tė mirėpresin mbikqyrien ndaj historikut tė marredhėnjeve njerezore, OKB-ja dhe NATO-ja kanė kėrkuar qė tė ngurojne vetėveten, tha Cartner. Eshtė e pakuptueshme pėr komunitetin nderkombetar qe tė prese sukses pėr ndertimin e institucioneve demokrate nė Kosovė, kur vetė nuk ėshtė pregatitur tė ekspozoje tė dhėnat e saj ndaj nje kontrolli tė pavarur.
Misioni OSCE-sė, Kėshilli Evropian dhe Komiteti i OKB-sė pėr tė Drejtat Njerezore kanė kritikuar kufizimin e korigjimeve ekzistuse pėr ata qė akuzohen pėr abuzim nė duart e policisė sė OKB-sė ose paqembajtėsit e NATO-sė.
Vakumi i papėrgjegjėsise nė Kosovė u ilustrua hapur nė fillim tė vitit kur policia e UNMIK-ut u pėrgjigj me force lethale ndaj njė proteste violente me 10 Shkurt, qė rezultoi me vdekjen e dy protestuesve. Trajtimi i shumė-kritikuar i OKB-sė theksoi mungesėn e mekanizmave tė pavarura pėr pėrgjegjesine dhe mbikėqyrjen tė policise tė OKB-se, qė ishte e varur nė zgjidhje burokratike qe vecese sjellin nje dėmtim tė vazhdueshėm tė imazhit te institucioneve nderkombetare nė mungese tė pėrgjegjėsise.
Raporti udhėzues i Human Rights Watch pėrmban rekomandime pėr masa konkrete ndaj rritjes sė pėrgjegjesisė dhe kontrollin e kujdeshėm tė tė drejtave njerezore nė operacionet ndėrkombetare nė Kosovė, duke pėrfshire:
- Zyra Civile Ndėrkombetare e ardhėshme duhet qė si nje autoritet publik, ti nėnshtrohet juridiksionit tė Gjykates Kushtetuese dhe Institucionit te Avokatit Public.
- Bashkimi Evropian duhet tė nenshtroje Policinė dhe Misionin Juridik si autoritete publike, nėn juridiksionin e Gjykates Kushtetuese dhe Institucionit tė Avokatit Public.
- Antaret e NATO-sė dhe qeverite e tjera qė do te kontributojne ne Presencen Ushtarake Nderkombetarre (IMP) duhet qe tė futen nė marrėveshje tė dyanshme me qeverinė e Kosovės, duke pranuar juridiksionin e arshėm tė Gjykatės Kushtetuese ndaj forcave tė pozicionuara nė Kosovė;
- Antarėt e NATO-s dhe qeveritė e tjera nė IMP duhet tė futen nė marrėveshje tė dyanshme me qeverinė e Kosovės, duke pranuar juridiksionin e Institucionit te Avokatit Public ndaj forcave tė pozicionuara nė Kosovė; dhe,
- NATO-ja duhet tė vendosi mekanizma standarte sėbashku me IMP-it pėr tju pėrgjigjur ankesave individuale, dhe njė arkive centrale pėr ankesa tė tilla.
Ky raport udhėzues gjithashtu kėshillon qeverinė e ardhėshme tė Kosovės qe tė mbėshtesi rivendosjen e Institucionit te Avokatit Public per investigime ndaj ankesave kundra institucioneve ndėrkombetare civiliane apo ushtarake, dhe gjithashtu tė kerkoj juridiksionin e gjykates Kushtetuese qė tė pėrmbledhi ankesat ndaj akteve tė tyre.
Kur flitet pėr tė drejtat njerezore nė Kosovė, BE-nė dhe NATO-ja duhet tė udhėheqin duke dhėnė shėmbull, tha Cartner. Nje shikim i kujdeshėm, seriozė e i pavarur i operacioneve tė tyre nė Kosovė do ti shumėfishoj shanset pėr sukses dhe do tė shėrbeje si nje model botėror pėr operacionet e ardhshme paqėruajtese.
Related Material
Mė Mirė Vonė se Kurrė: Rritja e Pėrgjegjsisė pėr Institucionet Internacionale nė Kosovė
Background Briefing, June 14, 2007
Not on the Agenda: The Continuing Failure to Address Accountability in Kosovo Post-March 2004
Report, May 30, 2006
Kosovos Tricky Waltz
Commentary, February 7, 2007