(Αθήνα) – οι Ελληνικές αρχές δεν παρέχουν επαρκή προστασία σε γυναίκες και κορίτσια που ζουν σε χώρους τους οποίους διαχειρίζεται η κυβέρνηση, με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο νησί της Λέσβου, δήλωσε σήμερα η Human Rights Watch.
Toν Νοέμβριο 2017 η Human Rights Watch πήρε συνέντευξη από 25 γυναίκες και κορίτσια που αιτούνται άσυλο, ηλικίας από 13 ετών, που ζουν στο “hotspot” Μόρια της Λέσβου. Οι γυναίκες αυτές έκαναν λόγο για παρενόχληση, απειλή βίας με βάση το φύλο τους και κινδύνους για την υγεία τους. Η Human Rights Watch διαπίστωσε ότι οι συνθήκες αυτές ήταν αποτέλεσμα ανεπαρκούς ασφάλειας, απαράδεκτων χώρων προσωπικής καθαριότητας και υγιεινής και αδυναμίας του συστήματος να ταυτοποιήσει και να αντιμετωπίσει τις ανάγκες των ευάλωτων ατόμων.
«Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για τη μη τήρηση ακόμα και των πλέον βασικών προτύπων προστασίας γυναικών και κοριτσιών σχεδόν δύο έτη μετά τη θέση σε ισχύ της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας», δήλωσε η Hillary Margolis, ερευνήτρια για τα δικαιώματα των γυναικών στη Human Rights Watch. «Οι κίνδυνοι για την υγεία και την ασφάλεια των γυναικών στη Μόρια είναι μεγάλοι και με την έλευση του χειμώνα αναμένεται απλώς να επιδεινωθούν.»
Χιλιάδες γυναίκες και κορίτσια παραμένουν εγκλωβισμένες στα ελληνικά νησιά, συχνά υπό φρικτές συνθήκες, λόγω της πολιτικής «περιορισμού» των αιτούντων άσυλο, για τη διευκόλυνση της γρήγορης διεκπεραίωσης και της επιστροφής στην Τουρκία δυνάμει της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας. Έχουν δημιουργηθεί «hotspots» σε αρκετά ελληνικά νησιά για την υποδοχή, ταυτοποίηση και διεκπεραίωση των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών. Η Human Rights Watch στο παρελθόν έχει ήδη καταγράψει βία, ανασφάλεια και ανθυγιεινές και ακατάλληλες συνθήκες στα hotspot. Στις 13 Δεκεμβρίου ο πληθυσμός στη Μόρια ανήλθε σε 6.238 άτομα, ενώ έχει δυναμικότητα 2.320.
Οι γυναίκες και τα κορίτσια που παραχώρησαν συνέντευξη περιέγραψαν σεξουαλική παρενόχληση κατ’εξακολούθηση και μία συνεχή αίσθηση ανασφάλειας στη Μόρια και είπαν ότι οι αρχές δεν ανταποκρίνονται στις καταγγελίες τους και δεν λαμβάνουν επαρκή μέτρα για να εξασφαλίσουν την ασφάλειά τους. Μία γυναίκα είπε ότι την είχε προσεγγίσει ένας αιτών άσυλο από τη Μόρια, ζητώντας σεξ με αντάλλαγμα χρήματα. Πολλές είπαν ότι δεν αισθάνονται ασφαλείς όταν κινούνται εντός της Μόριας και αφήνουν τους προσωπικούς τους χώρους μόνο κατά ομάδες ή με συνοδεία ανδρών συγγενών. Μία δεκαεπτάχρονη από τη Συρία είπε: «Από φόβο, παραμένω μέσα στο αντίσκηνο. Δεν βγαίνω έξω».
Μία δεκατριάχρονη από τη Συρία, η οποία ζει σε ένα τμήμα του καταυλισμού προορισμένο αποκλειστικά για γυναίκες και κορίτσια που ταξιδεύουν ασυνόδευτες, είπε ότι οι άνδρες αιτούντες άσυλο φωνάζουν σε γυναίκες και κορίτσια χρησιμοποιώντας υβριστικούς και σεξουαλικούς όρους. «Τα αγόρια [που ζουν εδώ], κάνουν σαν να μην έχουν ξαναδεί κορίτσι στη ζωή τους», είπε.
Είπε επίσης ότι ένα άλλο κορίτσι - αιτόν άσυλο, την προσέγγισε για να παντρευτεί τον αδελφό της. «Φοβήθηκα πολύ», είπε. «Της είπα να φύγει. Έφυγε, αλλά με κοίταξε πολύ θυμωμένη. Είδα τον αδελφό της να στέκεται στην πόρτα [του τμήματος] και να μας κοιτάζει. Πραγματικά φοβάμαι να βγω έξω».
Οι συχνοί καβγάδες μεταξύ των αιτούντων άσυλο – συχνά μεταξύ μεθυσμένων ανδρών – προκαλούν αίσθημα ανασφάλειας στις γυναίκες και στα κορίτσια, οι οποίες δήλωσαν ότι οι αρχές μένουν άπραγες. «Ακόμα και όταν καβγαδίζουν, η αστυνομία απλά στέκεται και παρακολουθεί καθώς οι άνδρες αιμορραγούν», είπε μία τριανταενάχρονη Σύρια. «Είναι αδύνατον να βγεις έξω μόνη γιατί συνεχώς πίνουν [και] καβγαδίζουν».
Τα παραπάνω στοιχεία απηχούν όσα έχουν δηλώσει στη Human Rights Watch δεκάδες γυναίκες που αιτούνται άσυλο και εκπρόσωποι φορέων που παρέχουν βοήθεια στους μετανάστες αναφορικά με τις συνθήκες των ελληνικών hotspot, αναφέροντας την παρενόχληση και την απειλή βίας με βάση το φύλο και τους κινδύνους για την υγεία, κατά τη διάρκεια προηγούμενων επισκέψεων το 2016 και το 2017.
Οι ανησυχίες για την ασφάλεια και οι ανεπαρκείς εγκαταστάσεις συνιστούν εμπόδιο στην πρόσβαση των γυναικών και κοριτσιών σε τουαλέτες και ντουζιέρες. Οι γυναίκες που αιτούνται άσυλο είπαν ότι οι τουαλέτες και οι ντουζιέρες στη Μόρια δεν ήταν ούτε ασφαλείς ούτε εγγυώνται την ιδιωτικότητα και ότι οι ίδιες φοβούνται να μεταβούν εκεί μόνες τους. «Ζητάμε να μας συνοδεύσουν ή απλώς δεν πλενόμαστε», είπε μία δεκαπεντάχρονη από τη Συρία.
Οι γυναίκες και τα κορίτσια είπαν ότι οι τουαλέτες είναι ανθυγιεινές και ακατάλληλες, με κόπρανα σε ορισμένες ντουζιέρες και τουαλέτες και με έλλειψη τρεχούμενου νερού και έτσι εξαναγκάζονται να αναζητήσουν εναλλακτικούς χώρους υγιεινής σε μεγαλύτερη απόσταση από τις σκηνές τους. Οι ερευνητές της Human Rights Watch επισκέφθηκαν αρκετές τουαλέτες και ντουζιέρες στη Μόρια και έχουν επιβεβαιώσει τις εν λόγω συνθήκες. Ορισμένες ασυνόδευτες γυναίκες και κορίτσια, οι οποίες ζουν στο τμήμα που προορίζεται αποκλειστικά για εκείνες, λένε ότι άλλοι αιτούντες άσυλο που ζουν στα κοντέινερ όπου στεγάζονται οι τουαλέτες του τμήματός τους, τούς απαγορεύουν την πρόσβαση.
Όσες παραχώρησαν συνέντευξη είπαν ότι η προσωπική καθαριότητα και υγιεινή ήταν ιδιαιτέρως δύσκολη υπόθεση κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσης και ότι οι αρχές στον καταυλισμό τους έδιναν ελάχιστα σχετικά εφόδια, όπως σερβιέτες.
Σε ορισμένες περιπτώσεις οι αξιωματούχοι δεν είχαν ταυτοποιήσει ευάλωτες γυναίκες και κορίτσια, όπως απαιτείται βάσει της ελληνικής νομοθεσίας, και δεν τις είχαν παραπέμψει στις προσήκουσες υπηρεσίες υποστήριξης και στέγασης. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι έγκυες και οι γυναίκες που έχουν γεννήσει πρόσφατα, όσες υπήρξαν θύματα σεξουαλικής κα άλλης σοβαρής σωματικής ή ψυχολογικής βίας, θύματα trafficking και άτομα με αναπηρίες.
Αυτά τα ευάλωτα άτομα δικαιούνται να εξαιρεθούν από τις συνοπτικές διαδικασίες ασύλου στα σύνορα και τις επιστροφές στην Τουρκία δυνάμει της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας και να τους δοθεί προτεραιότητα στη μεταφορά τους στην ηπειρωτική χώρα, όπου διατίθενται περισσότερες υπηρεσίες. Η Human Rights Watch έχει ήδη καταγράψει την έμμεση πίεση η οποία ασκείται από την ΕΕ σε φορείς που παρέχουν βοήθεια αλλά και στις ελληνικές αρχές ώστε να ελαχιστοποιήσουν τον αριθμό των ατόμων που χαρακτηρίζονται ως ευάλωτοι και δικαιούνται προνομιακής μεταχείρισης.
Η Human Rights Watch πήρε συνέντευξη από γυναίκες που σαφώς πληρούν τα κριτήρια ευαλωτότητας, αλλά δεν τους έχει αποδοθεί αυτό το στάτους, συμπεριλαμβανομένων δύο που βρίσκονταν στον ένατο μήνα εγκυμοσύνης και κοιμούνταν στο έδαφος μέσα σε αντίσκηνα, καθώς και τεσσάρων ακόμα γυναικών που ενημέρωσαν τις αρχές ότι ήταν θύματα βιασμού, trafficking ή άλλης βίας με βάση το φύλο.
Οι ελληνικές αρχές, με τη στήριξη της ΕΕ, πρέπει να ερευνούν άμεσα αναφορές παρενόχλησης και βίας στη Μόρια και να αναλάβουν επειγόντως δράση προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια που αιτούνται άσυλο μπορούν να κινούνται ελεύθερα στο hotspot και να έχουν ασφαλή πρόσβαση σε όλες τις εγκαταστάσεις του. Πρέπει να υπάρχουν ξεχωριστές, ασφαλείς εγκαταστάσεις για γυναίκες και κορίτσια που ταξιδεύουν μόνες, καθώς και ξεχωριστές ασφαλείς, προσπελάσιμες και καθαρές τουαλέτες και λουτρά που να εξασφαλίζουν την ιδιωτικότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Οι αρχές πρέπει να παρέχουν επαρκή φωτισμό, να επισημαίνουν και να παρακολουθούν τις περιοχές υψηλού κινδύνου. Η ΕΕ και η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να συνεργαστούν ώστε να ταυτοποιήσουν στα hotspot τους αιτούντες άσυλο οι οποίοι πληρούν τα κριτήρια του ευάλωτου χαρακτήρα και να διευκολύνουν την πρόσβασή τους σε κατάλληλους χώρους φιλοξενίας, υπηρεσίες και διαδικασίες ασύλου.
Η πρόσφατη ανακοίνωση της Ελλάδας ότι 5.000 αιτούντες άσυλο θα μετακινηθούν από τα νησιά στην ηπειρωτική χώρα μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου ως έκτακτο μέτρο αποσυμφόρησης αποτελεί θετική εξέλιξη, ανέφερε η Human Rights Watch. Συνολικά 2.000 άτομα έχουν μεταφερθεί από τις αρχές Δεκεμβρίου μέχρι τις 13 Δεκεμβρίου. Αλλά το μέτρο αυτό δεν επαρκεί για να σημειωθεί ανακούφιση από τον συνωστισμό ή για να αντιμετωπιστούν τα συστημικά θέματα που συνδέονται με την πολιτική περιορισμού και έχουν οδηγήσει σε αυτήν την επείγουσα κατάσταση. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να δώσει ένα τέλος στην πολιτική περιορισμού στα νησιά, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και κοριτσιών, και, με τη στήριξη της ΕΕ και της Ύπατης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες των Ηνωμένων Εθνών, να προωθήσει τους αιτούντες άσυλο στην ηπειρωτική Ελλάδα, και να τους παρέχει επαρκή στέγη.
Οι ελληνικές αρχές γνωρίζουν ότι υπάρχει συνωστισμός, ελλιπέστατη προσωπική καθαριότητα και υγιεινή καθώς και κίνδυνοι για την ακεραιότητα προσώπων στη Μόρια, αλλά δεν έχουν ενεργήσει ώστε να επιλύσουν το πρόβλημα, όπως ανέφεραν στη Human Rights Watch, στο πλαίσιο συνεντεύξεων, τόσο αξιωματούχοι όσο και όσοι εργάζονται σε ανθρωπιστικές οργανώσεις.
Η Ελλάδα πρέπει επίσης να κυρώσει τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, μία συνθήκη του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, που εγγυάται προστασία και υπηρεσίες για όλες τις γυναίκες και τα κορίτσια ανεξάρτητα από το καθεστώς διαμονής τους. Η Ελλάδα υπέγραψε τη Σύμβαση τον Μάιο του 2011, αλλά δεν την έχει κυρώσει ακόμα.
«Οι αιτούντες άσυλο που εγκατέλειψαν την πατρίδα τους λόγω πολέμου ή κακοποίησης δεν θα έπρεπε να κρύβονται μέσα στα αντίσκηνά τους για να αισθάνονται ασφάλεια στην Ευρώπη», είπε η Eva Cossé, ερευνήτρια της Human Rights Watch, υπεύθυνη για την Ελλάδα. «Οι Ελληνικές και Ευρωπαϊκές αρχές φέρουν την ευθύνη για να δοθεί ένα τέλος στις συνθήκες που αυξάνουν τον κίνδυνο βίας και παρενόχλησης και στερούν την ιδιωτικότητα και την αξιοπρέπεια στις γυναίκες και τα κορίτσια.
Μαρτυρίες Γυναικών και Κοριτσιών στη Μόρια
Ανασφάλεια, Παρενόχληση
Σχεδόν όλες από τις 25 γυναίκες και κορίτσια που παραχώρησαν συνέντευξη είπαν ότι η σεξουαλική παρενόχληση από άνδρες που αιτούνται άσυλο δεν τους επιτρέπει να κινούνται ελεύθερα στη Μόρια. «Κάποιος με σταμάτησε και ζήτησε να κάνουμε σεξ λέγοντας ότι θα με πληρώσει», είπε η Yusra, 31 ετών, από την Υεμένη, το όνομα της οποίας αλλάξαμε για δική της προστασία - όπως εξάλλου και όλων των γυναικών. «Καθημερινά μας λένε πράγματα όπως: ‘Έχεις μεγάλο πισινό’, ‘Άσε με να σε φιλήσω’, ‘Έλα μαζί μου’».
Η Nabila, 19 ετών, από το Αφγανιστάν, είπε ότι οι άνδρες εκφοβίζουν τις γυναίκες και τις προσβάλλουν όταν δεν φοράνε μαντήλα. «Εάν ένα κορίτσι περπατάει μόνο του χωρίς να φοράει μαντήλα, της λένε, ‘Δεν πρόλαβες να έρθεις και άλλαξες.’, ‘Τι έχεις πάθει;’»
Η Cynthia, 18 ετών, αναγκάστηκε να φύγει από το Καμερούν – όπου η ομοφυλοφιλία είναι παράνομη – επειδή ήταν θύμα διώξεων για τον σεξουαλικό της προσανατολισμό. Είπε ότι οι αιτούντες άσυλο στη Μόρια την παρενοχλούν τακτικά λόγω του σεξουαλικού της προσανατολισμού και επειδή δεν φοράει γυναικεία ρούχα. Είπε επίσης ότι ένας άνδρας αιτών άσυλο από το Αφγανιστάν την απείλησε και της επιτέθηκε επανειλημμένα. «Μια φορά με άρπαξε από τον λαιμό και με στρίμωξε με την πλάτη σε ένα δέντρο. Μου είπε, ‘Μη μιλάς σε Αφγανές’. Δεν έκανα καταγγελία. Φοβάμαι… Εάν κάνω καταγγελία στην αστυνομία, ίσως να μην γίνει τίποτα, [αλλά] εάν τον επιλήξουν, οι φίλοι του θα έρθουν να μου κάνουν κακό».
Οι γυναίκες και τα κορίτσια δήλωσαν πως όποτε κατήγγειλαν παρενόχληση ή ανησυχία για θέματα προσωπικής προστασίας στο hotspot, οι αρχές δεν αντιμετώπιζαν το πρόβλημα. Αρκετοί αιτούντες άσυλο στον ειδικά σχεδιασμένο τομέα για γυναίκες και κορίτσια είπαν ότι τα ασυνόδευτα αγόρια σε έναν παρακείμενο τομέα ή άλλοι άνδρες στον καταυλισμό πηδούν τον φράχτη που χωρίζει τους τομείς και τακτικά εισέρχονται στον δικό τους τομέα ή περιφέρονται γύρω από αυτόν τη νύχτα, συχνά πίνοντας αλκοόλ ή κάνοντας χρήση ουσιών. Ο τομέας γυναικών και κοριτσιών δεν έχει έναν δικό του ειδικό φύλακα.
Η Amal, 47 ετών, από τη Συρία, είπε ότι κατήγγειλε αυτή τη συμπεριφορά στη διοίκηση του καταυλισμού – μάταια. «Τους είπα ότι χρειαζόμαστε κάποιον να προστατεύει τον τομέα μας», ανέφερε. «Μας είπατε όταν φθάσαμε, ‘Είσαστε ασφαλείς εδώ’… Αλλά δεν είναι ασφαλές αυτό το μέρος. Δεν μου έδωσαν απάντηση – δεν έκαναν τίποτα».
Η Yusra, 31 ετών, από την Υεμένη, είπε ότι, παρά τους φύλακες στην είσοδο του καταυλισμού της Μόριας, μόλις εισέλθεις στο hotspot, η προστασία είναι πλημμελής: «Στον τομέα σου, δεν μπορεί να σε σώσει κανείς. Έρχεσαι αντιμέτωπη με άνδρες, με μεθυσμένους, με τα πάντα». Η Yusra είπε ότι παραπονέθηκε στην αστυνομία σχετικά με μία περιοχή κοντά στον τομέα της, όπου άτομα τακτικά κάνουν χρήση ναρκωτικών, πίνουν αλκοόλ και καυγαδίζουν, αλλά η αστυνομία δεν έκανε κάτι για αυτό.
Η Wahida, 15 ετών, από το Αφγανιστάν, περιέγραψε μία κατάσταση ανομίας: «Υπάρχουν μέρη όπου μπορείς να κάνεις καταγγελία, αλλά κανείς δεν ενδιαφέρεται. Γι’ αυτό οι περισσότεροι άνθρωποι επιλύουν αυτό το είδος προβλήματος μόνοι τους και υπάρχουν καυγάδες».
Οι γυναίκες ανέφεραν επίσης ότι, λόγω διακοπών στην ηλεκτροδότηση, μέρη του καταυλισμού παραμένουν στο σκοτάδι, δημιουργώντας φόβο και κίνδυνο, ειδικά τη νύχτα. Η Sadia, 36 ετών, από το Αφγανιστάν, ζει στη Μόρια μαζί με τον γιο της και τις τρεις κόρες της, ηλικίας 9 έως 15 ετών. «Δεν βγαίνουμε μόνες», είπε. «Εάν μπορούμε να το αποφύγουμε, δεν βγαίνουμε έξω τη νύχτα. Εάν είναι ανάγκη, ξυπνάμε μία άλλη γυναίκα [για να μας συνοδεύσει]». Η Fatima, 31 ετών, από τη Συρία, είπε ότι η 11χρονη κόρη της έπεσε μια νύχτα, σε ένα σκοτεινό μονοπάτι χωρίς φως και έγδαρε άσχημα το πόδι της. Και οι δύο γυναίκες είπαν ότι είχαν ζητήσει φακούς από τη διοίκηση, αλλά δεν τους είχαν λάβει.
Ευάλωτες Γυναίκες και Κορίτσια
Δυνάμει της ελληνικής νομοθεσίας οι έγκυες, νέες μητέρες και θύματα σεξουαλικής βίας και βίας με βάση το φύλo, καθώς και θύματα trafficking, συγκαταλέγονται στις κατηγορίες που χαρακτηρίζονται ως ευάλωτες και απαιτούν πρόσβαση σε ειδική προστασία.
Η Human Rights Watch στο παρελθόν έχει καταγράψει την αδυναμία από πλευράς τόσο των ελληνικών αρχών όσο και των εταίρων που τις στηρίζουν, να ταυτοποιήσουν τα ευάλωτα πρόσωπα, καθώς και την έλλειψη πρόσβασης σε άμεσης ανάγκης υπηρεσίες ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, για όλους τους αιτούντες άσυλο στα ελληνικά νησιά.
Η Human Rights Watch μίλησε με γυναίκες στη Μόρια, στο πλαίσιο συνεντεύξεων, οι οποίες σαφέστατα πληρούν τα κριτήρια των ευάλωτων ατόμων αλλά δεν τους αποδόθηκε ο εν λόγω χαρακτηρισμός από τις ελληνικές αρχές, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων θυμάτων βιασμού, trafficking και άλλων μορφών βίας με βάση το φύλο.
Η Farah, 42 ετών, είπε ότι διέφυγε από το Ιράν όταν η οικογένειά της την απείλησε επειδή παντρεύτηκε κάποιον που ανήκε σε άλλη εθνοτική ομάδα. η οικογένειά της την απείλησε ότι θα την παντρέψει με κάποιον που ανήκε σε άλλη εθνοτική ομάδα και ότι ένας διακινητής τη βίασε στο ταξίδι προς την Ελλάδα. Είπε ότι αποκάλυψε την εμπειρία της, συμπεριλαμβανομένου του βιασμού, σε ψυχολόγο του δημοσίου, όταν έφθασε στη Λέσβο, αλλά ο ψυχολόγος δεν την κατηγοριοποίησε ως ευάλωτη. Αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει στη Μόρια, καταπίνοντας συνταγογραφούμενα φάρμακα αλλά δεν μετεγκαταστάθηκε ούτε της παρασχέθηκε ψυχολογική φροντίδα.
«Όταν πήγα στην ψυχολόγο και της εξήγησα ότι προσπάθησα να αυτοκτονήσω δύο φορές, εκείνη δεν έδωσε την παραμικρή σημασία», είπε η Farah. Όταν ζήτησε πρόσθετη βοήθεια, «[Ο γιατρός] μου είπε ότι πρέπει να πάω σε ψυχολόγο. Πήγα σε ψυχολόγο. Είπε ότι πρέπει να κλείσω ραντεβού. Μου έκλεισαν ραντεβού για τον Ιανουάριο [2018]. Τους είπα ότι είναι πολύ αργά, αλλά μου είπαν ότι πρέπει να πληρώσω για να πάω νωρίτερα».
H Cynthia, 18 ετών, η οποία αναγκάστηκε να φύγει από το Καμερούν επειδή ήταν θύμα διωγμών για τον σεξουαλικό της προσανατολισμό, δήλωσε ότι είναι θύμα συνεχών παρενοχλήσεων στη Μόρια επειδή από την άφιξή της τον Ιούνιο αυτοχαρακτηρίζεται ως λεσβία και φοράει ρούχα που δεν ταιριάζουν με τα στερεότυπα του γυναικείου φύλου. Είπε ότι είχε αποκαλύψει με πλήρεις λεπτομέρειες την παρενόχληση που υπέστη στη Μόρια, καθώς και τις προηγούμενες εμπειρίες των διωγμών της λόγω του σεξουαλικού της προσανατολισμού, κατά τη διάρκεια της συνέντευξής της στο πλαίσιο της διαδικασίας ασύλου τον Ιούλιο. Επίσης είπε ότι ζήτησε βοήθεια από κοινωνική λειτουργό στη Μόρια, ενημερώνοντάς τη σχετικά με την επαναλαμβανόμενη παρενόχληση και τις απειλές και δήλωσε ότι είναι ανάγκη να μεταφερθεί αλλού. Στα μέσα Νοεμβρίου παρέμενε ακόμα στη Μόρια.
Εγκυμοσύνη
Η Human Rights Watch πήρε συνέντευξη από τρεις εγκύους στη Μόρια και από μία γυναίκα που ήταν έγκυος κατά την άφιξή της, αλλά απέβαλλε αμέσως μετά. Οι δύο γυναίκες βρίσκονταν στον ένατο μήνα εγκυμοσύνης και κοιμούνταν στο έδαφος μέσα σε αντίσκηνα.
«Είναι πολύ δύσκολο να κοιμάσαι αναπαυτικά», είπε η Qasima, 20 ετών, από το Αφγανιστάν. Η προηγούμενη εγκυμοσύνη της κατέληξε σε θνησιγένεια. «Πραγματικά χρειάζομαι να κινούμαι. Ενημέρωσα [τους υπεύθυνους] αλλά δεν έδωσαν συγκεκριμένη απάντηση. Μου είπαν απλά ότι είμαι στη λίστα [για μεταφορά σε άλλο κέντρο.]». Είπε επίσης ότι η πρόσβαση στις τουαλέτες και σε άλλες εγκαταστάσεις του hotspot είναι προβληματική: «Δεν υπάρχουν πραγματικά μονοπάτια, πράγμα που κάνει δύσκολη την πρόσβαση πεζή. Φοβάμαι ότι θα πέσω».
Η Rasha, 19 ετών από τη Συρία, και αυτή στον ένατο μήνα της εγκυμοσύνης, είπε: «Μου είναι δύσκολο να πηγαίνω στην τουαλέτα, επειδή η κοιλιά μου είναι τόσο μεγάλη και κάνει πάρα πολύ κρύο». Η Rasha είπε ότι ζούσε σε αντίσκηνο μαζί με τον σύζυγό της και τον 8χρονο αδελφό της επί ένα μήνα και ότι κανείς δεν έκανε λόγο για τη μετάβασή της σε άλλο χώρο διαμονής. Η οικογένεια χρησιμοποιεί μία από τις τρεις κουβέρτες που δικαιούνται για να καλύψει το έδαφος και μοιράζεται τις άλλες δύο για να ζεσταθεί.
Με την έλευση του χειμώνα, η Rasha είπε ότι υπέφερε από το κρύο: «Πήγαμε [τρεις φορές] στο σημείο που διανέμουν τις κουβέρτες και τους είπα ότι είμαι έγκυος, αλλά δεν μας έδωσαν περισσότερες. Τα διεθνή ανθρωπιστικά πρότυπα επιβάλλουν την παροχή πρόσθετων κλινοσκεπασμάτων και ενδυμάτων, σύμφωνα με τις ανάγκες τους, σε ευάλωτα άτομα, συμπεριλαμβανομένων εγκύων και γυναικών που θηλάζουν.
Σε καμία από τις εγκύους δεν παρασχέθηκε ολοκληρωμένη προγεννητική ιατρική φροντίδα ούτε τους δόθηκαν στοιχεία επικοινωνίας για να ξέρουν πού να απευθυνθούν όταν ξεκινήσουν οι ωδίνες ή πού έπρεπε να γεννήσουν τα μωρά τους. «Δεν ξέρω εάν θα με πάνε καν στο νοσοκομείο για να γεννήσω», είπε η Qasima. «Κλαίω συνέχεια επειδή δεν ξέρω τί θα συμβεί». Υπήρξαν αναφορές γυναικών που γεννούν στα αντίσκηνά τους στα hotspot άλλων νησιών λόγω έλλειψης ιατρικής φροντίδας.
Μια τρίτη γυναίκα, στον πέμπτο μήνα της εγκυμοσύνης της, η οποία απέβαλλε και στις πέντε προηγούμενες εγκυμοσύνες της, δήλωσε ότι οι γιατροί στο νοσοκομείο της Λέσβου της είπαν ότι χρειαζόταν εξειδικευμένη ιατρική φροντίδα στην Αθήνα για την εγκυμοσύνη υψηλού κινδύνου της. Συνέχισε να ζει σε αντίσκηνο στη Μόρια για ένα μήνα και, παρόλο που έχει μεταφερθεί σε χώρο με καλύτερες συνθήκες στη Λέσβο, δεν έχει ακόμα μετακινηθεί στην Αθήνα ούτε έχει εξεταστεί από ειδικούς ιατρούς.
Πλημμελής Υγιεινή και Χώροι Καθαριότητας
Όλες οι γυναίκες και τα κορίτσια που παραχώρησαν συνέντευξη είπαν ότι δεν αισθάνονται ασφαλείς κατά τη χρήση των αποχωρητηρίων στη Μόρια και ότι οι εγκαταστάσεις είναι ακατάλληλες, ανθυγιεινές και όχι επαρκώς ασφαλείς. Η Mariam, 21 ετών, από τη Συρία, είπε ότι λόγω της μεγάλης απόστασης από άλλα αποχωρητήρια, στον δικό της τομέα οι άνδρες και οι γυναίκες μοιράζονται μία τουαλέτα με πόρτα που δεν ασφαλίζεται με κλειδί. «Ασφαλίζουμε την πόρτα μόνο με ένα σχοινί», είπε. «Η κλειδαριά έχει σπάσει». Οι κατευθυντήριες οδηγίες για την πρόληψη της βίας με βάση το φύλο σε χώρους υποδοχής εκτοπισθέντων πληθυσμών που εξέδωσε η Ύπατη Αρμοστεία για τους πρόσφυγες (UNHCR) επιτάσσουν ξεχωριστές τουαλέτες για τα δύο φύλα και χώρους προσωπικής υγιεινής με κλειδαριές που να λειτουργούν, επαρκή φωτισμό και προστασία της ιδιωτικότητας.
Η Wahida, 15 ετών, από το Αφγανιστάν, είπε ότι η τουαλέτα κοντά στο αντίσκηνο που μοιράζεται με τη μητέρα της, τις τέσσερις αδελφές της και τον αδελφό της ήταν τόσο βρώμικη που δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, αλλά ήταν δύσκολη η πρόσβαση σε άλλες τουαλέτες. «Υπήρχε τουαλέτα κοντά στα αντίσκηνά μας, αλλά είναι τόσο βρώμικη - έχει κόπρανα παντού», είπε. «Η άλλη τουαλέτα είναι καλύτερη, αλλά βρίσκεται πολύ μακριά. Απέχει 50 μέτρα, σε ανηφόρα, και η μητέρα μου έχει πρόβλημα με το γόνατό της και δυσκολεύεται υπερβολικά. Άλλες γυναίκες είπαν ότι δεν διαθέτουν τρεχούμενο νερό όλες οι τουαλέτες του καταυλισμού και αναγκάζονται να χρησιμοποιούν τουαλέτες που είναι πολύ μακριά από τον χώρο διαμονής τους, προκαλώντας συνωστισμό στις τουαλέτες που λειτουργούν.
Η έλλειψη αποχωρητηρίων για υπερπληθείς χώρους διαμονής έχει ως απόρροια να χρησιμοποιούνται ως αποχωρητήρια και άλλα σημεία, όχι μόνο οι τουαλέτες. Η Wahida είπε ότι το αντίσκηνο όπου ζει με την οικογένειά της προορίζεται για χρήση από 10 άτομα αλλά στεγάζει 17. Η ίδια, καθώς και άλλες γυναίκες και κορίτσια, είπε ότι χρησιμοποιούνται τα ντους ως αποχωρητήρια και ότι υπάρχει αυξημένος κίνδυνος έκθεσης σε ανθρώπινα κόπρανα, ειδικά για τις γυναίκες, λόγω της έλλειψης ιδιωτικότητας στους χώρους διαμονής. Η Wahida είπε ότι το μόνο σημείο που μπορούσε να αλλάξει ρούχα χωρίς την παρουσία άλλων ήταν μέσα στα βρώμικα ντους: «Είναι φριχτό επειδή συνήθως πηγαίνεις στο ντους για να πλυθείς, αλλά [στη Μόρια] φοβάσαι ότι θα λερωθείς επειδή τα ντους χρησιμοποιούνται ως τουαλέτες."
Κάποιες γυναίκες είπαν ότι επειδή μοιράζονται τους χώρους διαμονής τους με άλλες οικογένειες, δεν μπορούν να βγάλουν το χιτζάμπ ή τη μαντήλα τους, όπως συνήθως θα έκαναν στο σπίτι τους. Είπαν ότι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην προσωπική τους καθαριότητα και στην αλλαγή και το πλύσιμο των ρούχων τους οδηγούν σε δερματικές παθήσεις και γυναικολογικές λοιμώξεις. Περιέγραψαν συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένων δερματικών ερεθισμών, κνησμών και πόνου κατά την ούρηση.
Υγιεινή κατά την Έμμηνο Ρύση
Ορισμένες γυναίκες και κορίτσια είπαν ότι παλαιότερα διανέμονταν σερβιέτες, γεγονός που σταμάτησε γύρω στον Σεπτέμβρη. Άλλες είπαν ότι τους είχαν δοθεί σερβιέτες μόνο μία ή δύο φορές μετά την άφιξή τους στη Λέσβο. Η Wahida, 15 ετών, από το Αφγανιστάν είπε ότι οι μέρες της εμμηνόρροιας ήταν ιδιαιτέρως δύσκολες λόγω της έλλειψης καθαρών και εύκολα προσβάσιμων αποχωρητηρίων με τρεχούμενο νερό και της απουσίας εξοπλισμού. «Κατά την άφιξή μας, μας έδωσαν μία τσάντα με προϊόντα γυναικείας υγιεινής», είπε. «Αλλά πολύ σύντομα τελείωσαν τα προϊόντα και δεν γνωρίζεις εάν μπορείς να ζητήσεις και άλλα».
Οι γυναίκες και τα κορίτσια είπαν ότι, αφού έπαυσαν οι διανομές σερβιετών, χρειάστηκε να χρησιμοποιούν το επίδομα των μετρητών τους για να αγοράζουν προϊόντα ή να εξαρτώνται από τις διανομές σε κέντρα που διαχειρίζονται εθελοντές. Η Djamila, 13 ετών, από τη Συρία, λέει ότι δεν έχει ακόμα λάβει το επίδομα μετρητών και αναγκάστηκε να ζητήσει σερβιέτες από άλλες γυναίκες στον καταυλισμό. «Πρέπει να ζητήσω από άλλο κορίτσι να μου δώσει μία ή δύο για τις ανάγκες [της περιόδου μου]», είπε. «Είναι σαν να μας κοροϊδεύουν [όσοι τις διανέμουν] επειδή πάμε και ζητάμε [περισσότερες] και δεν μας τις δίνουν».
Άλλες γυναίκες μας είπαν ότι οι κακές συνθήκες υγιεινής στη Μόρια επιδεινώνουν την δυσκολία διαχείρισης της εμμήνου ρύσης τους και της εξασφάλισης σωστής υγιεινής. Είπαν ότι κατά τη διάρκεια της περιόδου τους, μεταφέρουν νερό στους χώρους διαμονής τους καθημερινά για να πλύνουν τα ρούχα τους και να κάνουν χρήση των τουαλετών ακόμα κι αν δεν είναι καθαρές ή εύκολα προσβάσιμες. «Είναι πολύ δύσκολο επειδή η τουαλέτα είναι σε μεγάλη απόσταση και έχω τρία παιδιά και καλούμαι επίσης να μεταφέρω νερό», είπε η Yara, 21 ετών, από τη Συρία.
Νομικές Υποχρεώσεις, Διεθνή Πρότυπα
Δυνάμει της ελληνικής νομοθεσίας, εννέα κατηγορίες ατόμων, συμπεριλαμβανομένων εγκύων, ασυνόδευτων παιδιών, θυμάτων βασανιστηρίων, σεξουαλικής βίας ή βίας με βάση το φύλο και ατόμων με αναπηρίες θεωρούνται ευάλωτα ή σε κίνδυνο. Ο νόμος τούς παρέχει ειδική προστασία, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε υπηρεσίες, και τους απαλλάσσει από τις επισπευσμένες διαδικασίες εξέτασης των αιτήσεών τους στο πλαίσιο της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας. Δικαιούνται προτεραιότητα στο τακτικό ελληνικό σύστημα ασύλου και μετάβαση στην ηπειρωτική χώρα, όπου θα μπορούσαν να έχουν πιο εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες.
Η Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης, στελεχωμένη από ιατρούς, ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς που εργάζονται στο δημόσιο, ευθύνεται για την ταυτοποίηση και καταχώρηση ατόμων που υπάγονται στις ευάλωτες ομάδες κατά την άφιξή τους. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO) υποστηρίζει την ελληνική Υπηρεσία Ασύλου στη διεξαγωγή των αξιολογήσεων ευαλωτότητας.
Το πρόγραμμα Sphere θεσπίζει διεθνή πρότυπα για ανθρωπιστική βοήθεια και επιτάσσει την ασφαλή και ισότιμη πρόσβαση σε νερό, εγκαταστάσεις προσωπικής καθαριότητας και υγιεινής για όλο τον εν λόγω πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένων ιδιωτικών, ασφαλών αποχωρητηρίων και εγκαταστάσεων λουτρών για γυναίκες. Τα πρότυπα, επίσης, επιτάσσουν την παροχή «κατάλληλων προϊόντων υγιεινής για την έμμηνο ρύση» για όλες τις γυναίκες και τα κορίτσια, σε ηλικία εμμηνόρροιας, καθώς και μέσων ώστε να πλένουν ρούχα με διακριτικό τρόπο ή να απορρίπτουν τα προϊόντα υγιεινής κατά την έμμηνο ρύση.
Οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες για την πρόληψη και την ανταπόκριση στη βία με βάση το φύλο σε έκτακτες περιστάσεις επιτάσσουν τη μείωση του κινδύνου βίας με βάση το φύλο από τα πρωιμότερα στάδια ανταπόκρισης σε κρίσεις, συμπεριλαμβανομένων επαρκούς φωτισμού σε όλους τους κοινοτικούς χώρους, ξεχωριστών, ιδιωτικών και ασφαλών αποχωρητηρίων και εγκαταστάσεων λουτρών για άνδρες και γυναίκες και ξεχωριστών, ασφαλών χώρων διαμονής για ασυνόδευτες γυναίκες και παιδιά. Οι αρχές πρέπει επίσης να διασφαλίσουν κατάλληλους μηχανισμούς για την αναφορά της βίας και της παρενόχλησης, να διερευνούν και να ανταποκρίνονται έγκαιρα σε καταγγελίες, να ταυτοποιούν και να παρακολουθούν τομείς των χώρων υποδοχής στους οποίους υπάρχει μεγάλος κίνδυνος εμφάνισης βίας με βάση το φύλο και να λαμβάνουν τα απαιτούμενα μέτρα ασφάλειας.
Βάσει του Ελάχιστου Αρχικού Πακέτου Υπηρεσιών (MISP) για την αναπαραγωγική υγεία σε έκτακτες περιστάσεις, οι εκτοπισθέντες πληθυσμοί και οι συναφείς πάροχοι υπηρεσιών πρέπει να έχουν πληροφορίες για τον τρόπο πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας όπου μπορούν να είναι διαχειρίσιμες τόσο φυσιολογικές κυήσεις και τοκετοί όσο και με επιπλοκές. Οι γυναίκες στα τελικά στάδια της εγκυμοσύνης πρέπει να λαμβάνουν πακέτα απολύμανσης και καθαριότητας για τον τοκετό, όταν δεν υπάρχει κλινική ή νοσοκομείο. Τα συστήματα παραπομπής για επείγουσα μαιευτική φροντίδα πρέπει να δημιουργούνται στα αρχικά στάδια της έκτακτης ανάγκης και οι έγκυες και οι πάροχοι υγείας πρέπει να γνωρίζουν τον τρόπο εξασφάλισης τέτοιας φροντίδας.
Ανταπόκριση των Αρχών
Οι ελληνικές αρχές έχουν επίγνωση του υπερπληθυσμού, της κακής υγιεινής και προσωπικής καθαριότητας και των κινδύνων σε ό,τι αφορά την προστασία στη Μόρια, αλλά δεν έχουν ενεργήσει για την αποκατάσταση των προβλημάτων. Σε μία συνάντηση με τη Human Rights Watch στα τέλη Σεπτεμβρίου 2017, ένας αξιωματούχος υπεύθυνος για τη διαχείριση της Μόριας αναγνώρισε ότι έχει ξεπεραστεί κατά πολύ η χωρητικότητα του hotspot και είπε ότι είχε ζητήσει επανειλημμένα από τις κεντρικές αρχές την προώθηση αιτούντων άσυλο στην ηπειρωτική χώρα πριν από την έναρξη του χειμώνα, αλλά μάταια.
Επίσης, στις αρχές Οκτωβρίου, οι ερευνητές της Human Rights Watch κατέθεσαν ενώπιον της Βουλής των Ελλήνων για τις συνθήκες στη Μόρια, συμπεριλαμβανομένων των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρίες. Σε απάντηση, η κοινοβουλευτική επιτροπή της 4ης Οκτωβρίου αποφάσισε να μεταβεί εκεί σε επίσημη επίσκεψη και να διερευνήσει την κατάσταση. Μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου δεν είχε λάβει χώρα η επίσκεψη αυτή ούτε και είχε ανακοινωθεί κάποια ημερομηνία.
Οι διεθνείς οργανώσεις ανθρωπιστικής βοήθειας, συμπεριλαμβανομένης της UNHCR, έχουν καταγγείλει επανηλειμμένα τις ακατάλληλες, ανθυγιεινές και ανασφαλείς συνθήκες στη Μόρια.
Μία εργαζόμενη στον τομέα ανθρωπιστικής βοήθειας, που είχε συνεργαστεί με δύο διαφορετικές οργανώσεις εντός της Μόριας, είπε ότι αποχώρησε από την εργασία της τον Σεπτέμβριο λόγω των απάνθρωπων συνθηκών που είχε διαπιστώσει ιδίοις όμμασι και της έλλειψης ανταπόκρισης, παρόλο που οι αρχές πληροφορούνταν για περιπτώσεις αποπειρών αυτοκτονίας, αυτοτραυματισμών, σεξουαλικής εκμετάλλευσης και σωματικών επιθέσεων εντός του hotspot. «Κατέβαλλα κάθε προσπάθεια προκειμένου να καταγγείλω αυτά τα περιστατικά», μας είπε, αναφερόμενη σε προσπάθειες ενημέρωσης της αστυνομίας για την κακοποίηση που συμβαίνει εντός της Μόριας. «Δεν έχει αλλάξει τίποτα».
