Ποιοι είναι οι κίνδυνοι δηλητηρίασης από μόλυβδο; Ποιος κινδυνεύει περισσότερο;
Ποια ήταν τα αποτελέσματα του ελέγχου;
Οι έλεγχοι που ανέθεσε η κυβέρνηση είναι επαρκείς;
Η έκθεση της ΕΑΓΜΕ αντικατοπτρίζει με ακρίβεια τον κίνδυνο έκθεσης του μολύβδου στον καταυλισμό;
Ποια εμπειρογνωμοσύνη διαθέτει η Human Rights Watch για να είναι σε θέση να σχολιάσει αυτό το θέμα;
Είναι, λοιπόν, ο καταυλισμός ασφαλής για τους ανθρώπους που διαμένουν και εργάζονται εκεί;
Άραγε το μολυσμένο έδαφος αποτελεί όντως πρόβλημα αφού οι άνθρωποι εκτίθενται συνεχώς στον μόλυβδο;
Τι πρέπει να κάνει τώρα η ελληνική κυβέρνηση;
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι δηλητηρίασης από μόλυβδο; Ποιος κινδυνεύει περισσότερο;
Ο μόλυβδος συγκαταλέγεται στα βαρέα μέταλλα που είναι εξαιρετικά τοξικά για τον άνθρωπο κατά την κατάποση ή την εισπνοή, ιδίως για τα νέα παιδιά και για τις εγκυμονούσες και τις θηλάζουσες γυναίκες. Τα αυξημένα επίπεδα μπορούν να βλάψουν τις νευρολογικές, βιολογικές και γνωστικές λειτουργίες του σώματος, οδηγώντας σε μαθησιακές δυσκολίες ή αναπηρίες, προβλήματα συμπεριφοράς, μειωμένη ανάπτυξη, αναιμία, βλάβη σε εγκέφαλο, ήπαρ, νεφρό, νεύρα και στόμαχο, κώμα και σπασμούς, ακόμα και θάνατο. Ο μόλυβδος αυξάνει επίσης τον κίνδυνο αποβολής και μπορεί να μεταδοθεί μέσω τόσο του πλακούντα όσο και του μητρικού γάλακτος.
Τα παιδιά διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο διότι όταν εκτίθενται στα ίδια επίπεδα απορροφούν τέσσερις έως πέντε φορές περισσότερο μόλυβδο από τους ενήλικες, ενώ οι εγκέφαλοι και τα σώματά τους εξακολουθούν να αναπτύσσονται. Επιπλέον, τα μικρά παιδιά συχνά βάζουν τα χέρια τους στο στόμα τους ή παίζουν στο χώμα, γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα κατάποσης ή εισπνοής μολύβδου που βρίσκεται στο έδαφος και στη σκόνη. Η έκθεση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να οδηγήσει σε θνησιγένεια, αποβολή και ελλιποβαρή νεογνά και μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη του εμβρυακού εγκεφάλου.
Γιατί η Human Rights Watch ανησυχεί για τη μόλυνση από μόλυβδο στον καταυλισμό μεταναστών στη θέση Μαυροβούνι, στη Λέσβο;
Τον Σεπτέμβριο του 2020 οι ελληνικές αρχές έστησαν τον καταυλισμό μεταναστών στο Μαυροβούνι, ο οποίος στεγάζει σήμερα 6.900 γυναίκες, άνδρες και παιδιά, εντός ενός παλιού πεδίου βολής που χρησιμοποιήθηκε από το 1926 έως τον Σεπτέμβριο του 2020, λίγο πριν από τη δημιουργία του καταυλισμού. Μετά από δημοσιεύματα στα ΜΜΕ τον Οκτώβριο, που αποκάλυψαν ότι ο καταυλισμός κατασκευάστηκε σε στρατιωτικό χώρο, η Human Rights Watch προέτρεψε την ελληνική κυβέρνηση στις αρχές Νοεμβρίου να διεξαγάγει ελέγχους για μόλυβδο στην περιοχή. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, 21.000 τετραγωνικά μέτρα του καταυλισμού χωροθετήθηκαν στην περιοχή ενός πρώην πεδίου βολής. Είναι γνωστό ότι τα πεδία βολής είναι χώροι που έχουν μολυνθεί από μόλυβδο.
Τουλάχιστον 118 έγκυες γυναίκες και 2.552 παιδιά διαμένουν στον καταυλισμό, σύμφωνα με κυβερνητικά στοιχεία που παρασχέθηκαν στη Human Rights Watch τον Νοέμβριο, και τουλάχιστον μία έγκυος εργαζόμενη σε οργανισμό ανθρωπιστικής βοήθειας βρίσκεται τακτικά εντός του καταυλισμού. Δεδομένων των κινδύνων από την έκθεση σε μόλυβδο για μικρά παιδιά και εγκυμονούσες, η Human Rights Watch ανησυχεί για τους σοβαρούς κινδύνους από πιθανή μόλυνση του εδάφους.
Μετά από έλεγχο του εδάφους με δείγματα από τον καταυλισμό Μαυροβούνι τον Νοέμβριο του 2020, η ελληνική κυβέρνηση δημοσίευσε στις 27 Ιανουαρίου έκθεση της Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (EAΓME) που επιβεβαιώνει την παρουσία υψηλών επιπέδων μολύβδου σε ορισμένες περιοχές του προσωρινού καταυλισμού μεταναστών .
Ποια ήταν τα αποτελέσματα του ελέγχου;
Οι ερευνητές έλαβαν συνολικά 12 δείγματα εδάφους από τον καταυλισμό, τρία από τα οποία στην περιοχή του πρώην πεδίου βολής. Τα αποτελέσματα των ελέγχων από το έδαφος δίπλα σε διοικητικό τομέα του καταυλισμού και εντός ενός οικιστικού τομέα του καταυλισμού χωροθετημένου στο πεδίο βολής έδειξαν υψηλά επίπεδα μολύβδου. Διαπιστώθηκε ότι το έδαφος από τον διοικητικό τομέα περιέχει 2.233 mg μολύβδου/kg (δείγμα «MAV-1») και ότι το έδαφος από τον οικιστικό τομέα περιέχει 330 mg/kg (δείγμα «MAV-12»). Σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, τα μέγιστα αποδεκτά επίπεδα μολύβδου στο έδαφος για παιδότοπους είναι 100 mg/kg. Το πρότυπο για «παιδότοπους» είναι το κατάλληλο μέτρο που πρέπει να εφαρμοστεί σε καταυλισμούς προσφύγων, καθώς τα παιδιά κυκλοφορούν σε ολόκληρο τον καταυλισμό.
Οι έλεγχοι που ανέθεσε η κυβέρνηση είναι επαρκείς;
Όχι. Η ανάλυση της Human Rights Watch και η ανάλυση από εμπειρογνώμονες της έκθεσης της ΕΑΓΜΕ δείχνουν ότι το πλαίσιο των ελέγχων ήταν ανεπαρκές για την αξιολόγηση της έκτασης και της σοβαρότητας της μόλυνσης από μόλυβδο στον καταυλισμό και των κινδύνων για την υγεία των ανθρώπων και ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη για περαιτέρω ελέγχους.
Από τα 12 δείγματα που ελήφθησαν από ολόκληρο τον καταυλισμό, η ΕΑΓΜΕ πήρε μόνο τρία δείγματα από το πεδίο βολής, μία έκταση 21.000 τετραγωνικών μέτρων με τον υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης, και ακόμα ένα από τον λόφο πίσω από το πεδίο βολής, όπου ενδέχεται να έχουν προσγειωθεί ορισμένα πυρομαχικά. Το δείγμα που ελήφθη από τους πρόποδες του λόφου, ωστόσο, δεν ελήφθη από την περιοχή του λόφου που εμπνέει περισσότερη ανησυχία στη Human Rights Watch και στους εμπειρογνώμονες ως υποψήφια για αυξημένα επίπεδα μολύβδου. Το δείγμα ελήφθη βορειότερα από την αναμενόμενη γραμμή πυρός του πεδίου βολής και όχι κατηφορικά από το σημείο όπου θα ανέμενε κανείς ότι τα εκτοξευμένα βλήματα είχαν προσγειωθεί στον λόφο.
Κατά τη διάρκεια συνάντησης την 1η Φεβρουαρίου μεταξύ του Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής και μη κυβερνητικών οργανώσεων, στην οποία συμμετείχε η Human Rights Watch, ένας ερευνητής της ΕΑΓΜΕ δήλωσε ότι ο στόχος των ελέγχων ήταν μια «προκαταρκτική χαρτογράφηση» ολόκληρου του καταυλισμού και όχι μια διεξοδική ανάλυση των περιοχών που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης. Παρόλα αυτά, ένας εκπρόσωπος της κυβέρνησης στη συνάντηση ανέφερε ότι δεν υπάρχουν σχέδια για περαιτέρω διεξοδικούς ελέγχους παρά μόνο μετά την ολοκλήρωση των τρεχουσών κατασκευαστικών εργασιών, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών αποκατάστασης του εδάφους, στον καταυλισμό. Η ανάγκη για περισσότερους ελέγχους είναι επιτακτική, ιδίως κοντά στις περιοχές όπου διαπιστώθηκαν υψηλά επίπεδα μολύβδου, 2.233 mg/kg (δείγμα «MAV-1») και 330 mg/kg (δείγμα «MAV-12») αντίστοιχα.
Η έκθεση της ΕΑΓΜΕ δεν εξετάζει, επίσης, ζητήματα σχετικά με τη χρησιμοποιούμενη μεθοδολογία δειγματοληψίας, συμπεριλαμβανομένης της τεκμηρίωσης του σκεπτικού για το βάθος των δειγμάτων, ούτε και το κατά πόσον οι τοποθεσίες των δειγμάτων προέρχονταν από περιοχές νέου (φερτού) ή παλαιού εδάφους ή από ποιες περιοχές προήλθε το νέο έδαφος, πού ακριβώς τοποθετήθηκε στον καταυλισμό και πού μεταφέρθηκε το παλιό χώμα, εφόσον απομακρύνθηκε από τη δομή.
Η έκθεση της ΕΑΓΜΕ αντικατοπτρίζει με ακρίβεια τον κίνδυνο έκθεσης του μολύβδου στον καταυλισμό;
Όχι. Το εύρος των δοκιμών ήταν ανεπαρκές και δεν συμπεριλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με το αν τα δείγματα εδάφους προέρχονταν από νέο ή παλαιό έδαφος. Η δε έκθεση της ΕΑΓΜΕ και η κυβέρνηση υποβαθμίζουν τον κίνδυνο υψηλών επιπέδων μολύβδου που εντοπίστηκαν σε δύο από τα δείγματα, με εσφαλμένη αναφορά σε λιγότερο αυστηρά πρότυπα από εκείνα που όφειλαν να χρησιμοποιήσουν.
Η κυβέρνηση δήλωσε ότι τα αποτελέσματα των επιπέδων μολύβδου που ελήφθησαν από δείγματα εδάφους σε μια θέση στον διοικητικό τομέα, «MAV-1», ήταν εντός του αποδεκτού εύρους, με αναφορά σε πρότυπα επιπέδου μολύβδου που αφορούν εδάφη βιομηχανικών περιοχών. Τα πρότυπα αυτά έχουν σχεδιαστεί για βιομηχανικούς χώρους όπου οι εργαζόμενοι φορούν προστατευτικό εξοπλισμό και εντός των οποίων συνήθως δεν κυκλοφορούν παιδιά. Ωστόσο, το δείγμα ελήφθη δίπλα σε έναν διοικητικό τομέα εντός του καταυλισμού στον λόφο Μαυροβούνι, όπου έχουν τα γραφεία τους τουλάχιστον τέσσερις οργανώσεις παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας, με πολλούς υπαλλήλους που εργάζονται εκεί χωρίς προστατευτικό εξοπλισμό.
Πλήθος διαμενόντων στον καταυλισμό, ενίοτε ακόμα και 200 ατόμων, συμπεριλαμβανομένων παιδιών και γυναικών που είναι έγκυοι ή θηλάζουσες, περιμένουν εκεί επί ώρες για να λάβουν υποστήριξη και πληροφορίες. Δεδομένης αυτής της πραγματικότητας, η κυβέρνηση θα έπρεπε τουλάχιστον να έχει εφαρμόσει τα πρότυπα αναφοράς για κατοικημένες περιοχές, τα οποία στο δείγμα «MAV 1» υπερβαίνονται κατά περισσότερο από τέσσερις φορές.
Η έκθεση αναφέρεται επίσης στο εθνικό όριο μολύβδου για τις κατοικημένες περιοχές, 500 mg/kg, για να επιβεβαιώσει ότι κανένα από τα άλλα 11 ληφθέντα δείγματα σε κατοικημένες περιοχές του καταυλισμού δεν υπερβαίνει τα ασφαλή επίπεδα. Ωστόσο, λόγω του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιείται ο καταυλισμός από τους διαμένοντες, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών που παίζουν στο χώμα, πιο κατάλληλη είναι η σύγκριση των αποτελεσμάτων των ελέγχων με τιμές για παιδότοπους (100 mg/kg) και όχι για οικιστική περιοχή (500 mg/kg) προκειμένου να αξιολογηθεί ο δυνητικός κίνδυνος για την υγεία των παιδιών σε αυτό το περιβάλλον. Δύο από τα 11 δείγματα που ελήφθησαν από κατοικημένες περιοχές του καταυλισμού υπερέβησαν το εν λόγω πρότυπο των 100 mg/kg, όπως αναφέρεται στην έκθεση, συμπεριλαμβανομένων ιδίως του «MAV-12».
Τα επίπεδα μολύβδου που βρέθηκαν στο δείγμα «MAV-12» λαμβάνονται από μια περιοχή όπου ήταν χωροθετημένο το πρώην πεδίο βολής μικρών όπλων η οποία σήμερα βρίσκεται εντός της κατοικημένης περιοχής του καταυλισμού όπου υπήρχαν περίπου 50 αντίσκηνα που στεγάζουν μετανάστες - τουλάχιστον μέχρι τις 31 Ιανουαρίου. Αν και τα επίπεδα από τεχνική άποψη τελούσαν εντός των ελληνικών ορίων για τα επίπεδα μολύβδου σε κατοικημένες περιοχές, ήταν τρεις φορές υψηλότερα από τα όρια για παιδότοπους και σημαντικά υψηλότερα από τα άλλα δείγματα που ελήφθησαν σε κατοικημένες περιοχές. Αυτό σημαίνει ότι το έδαφος του πεδίου βολής είναι μολυσμένο ή ότι το μολυσμένο έδαφος από τον λόφο μπορεί να έχει μετακινηθεί ή να έχει μεταφερθεί σε περιοχές στους πρόποδες του λόφου. Απαιτούνται περαιτέρω έλεγχοι για την καλύτερη κατανόηση της προέλευσης και της έκτασης της μόλυνσης.
Επιπλέον, η έκθεση δεν καθιστά σαφές εάν τα ληφθέντα δείγματα προέρχονταν από περιοχές όπου προστέθηκε νέο (φερτό) χώμα κατά τη διάρκεια κατασκευαστικών και αντιπλημμυρικών έργων. Εάν συνέβη αυτό, υπάρχει ο κίνδυνος να εξακολουθούν να υφίστανται περιοχές του πεδίου βολής με θύλακες παλαιών εδαφών, οι οποίες θα έχουν υψηλότερα επίπεδα μολύβδου. Μόνο οι ολοκληρωμένοι και στοχευμένοι έλεγχοι θα επιτρέψουν την αξιολόγηση και τον περιορισμό του κινδύνου αυτού.
Ποια εμπειρογνωμοσύνη διαθέτει η Human Rights Watch για να είναι σε θέση να σχολιάσει αυτό το θέμα;
Η οργάνωση Human Rights Watch έχει διερευνήσει τις επιπτώσεις του μολύβδου στην υγεία των περιθωριοποιημένων και ευάλωτων πληθυσμών για περισσότερα από 12 χρόνια και έχει υποστηρίξει τα δικαιώματα στην υγεία και σε ένα υγιές περιβάλλον σε σχέση με τη δηλητηρίαση από μόλυβδο στο Κοσσυφοπέδιο (2009), την Κίνα (2011), τη Νιγηρία (2012), την Κένυα (2014), την Ταϊλάνδη (2014), το Κοσσυφοπέδιο (2017), τις ΗΠΑ (2018) και τη Ζάμπια (2019). Πρόκειται για ένα ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων διότι οι κυβερνήσεις έχουν καθήκον, βάσει της νομοθεσίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα, να προστατεύουν την υγεία των ανθρώπων και να τους ενημερώνουν σχετικά με τους κινδύνους δηλητηρίασης από μόλυβδο.
Εμπειρογνώμονες από τις ομάδες της Human Rights Watch για το περιβάλλον, την υγεία και τις κρίσεις, καθώς και ομάδες για την Ευρώπη ανέλυσαν τα αποτελέσματα και το εύρος των ελέγχων του εδάφους που είχε αναθέσει η ελληνική κυβέρνηση. Τα συμπεράσματα περιλαμβάνουν την ανάλυση και τις συμβουλές των εμπειρογνωμόνων Δρ Jack Caravanos, καθηγητή παγκόσμιας περιβαλλοντικής υγείας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, Gordon Binkhorst, αντιπροέδρου παγκόσμιων προγραμμάτων στην οργάνωση Pure Earth και Δρ Mary Jean Brown, πρώην επικεφαλής του τμήματος πρόληψης δηλητηρίασης από μόλυβδο στα κέντρα ελέγχου και πρόληψης ασθενειών των ΗΠΑ. Κάθε ένα από αυτά τα αποτελέσματα των ελέγχων εξετάστηκε ανεξάρτητα.
Είναι, λοιπόν, ο καταυλισμός ασφαλής για τους ανθρώπους που διαμένουν και εργάζονται εκεί;
Τα επίπεδα μολύβδου που εντοπίζονται κοντά στα διοικητικά αντίσκηνα («MAV-1»), καθώς και στην οικιστική περιοχή («MAV-12») πλησίον αυτών, δεν είναι ασφαλή για τα μικρά παιδιά ή τις εγκυμονούσες, ενώ και οι δύο περιοχές πρέπει να περιφραχθούν αμέσως και να μην χρησιμοποιούνται έως ότου αποκατασταθούν με επιτυχία. Υπάρχει, επίσης, σημαντικός κίνδυνος άλλες περιοχές του λόφου και του πεδίου βολής, που δεν ελέγχθηκαν, να έχουν υψηλά επίπεδα μολύβδου που τις καθιστούν μη ασφαλείς για όσους ζουν εκεί.
Η Human Rights Watch, υπό την καθοδήγηση ενός εμπειρογνώμονα σε θέματα περιβαλλοντικής υγείας, πραγματοποίησε προσομοίωση εφαρμόζοντας ένα καλά τεκμηριωμένο επιστημονικό μοντέλο για τον υπολογισμό των επιπέδων μολύβδου στο αίμα των παιδιών ηλικίας έως 7 ετών που ζουν στο Μαυροβούνι χρησιμοποιώντας τα αποτελέσματα της έκθεσης ΕΑΓΜΕ. Το μοντέλο χρησιμοποίησε συντηρητικές τιμές που υποθέτουν ότι τα παιδιά εκτίθενται μόνο σε μόλυβδο μέσω του εδάφους και όχι μέσω αέρα, νερού ή τροφής, και ότι δεν περιέχουν ήδη υπάρχουσες συγκεντρώσεις μολύβδου στο αίμα τους. Το μοντέλο διαπίστωσε ότι τα παιδιά ηλικίας 7 ετών και κάτω που εκτίθενται, ακόμη και για μικρό χρονικό διάστημα, στα αυξημένα επίπεδα, τα οποία μετρήθηκαν από την κυβέρνηση, διατρέχουν σημαντικό κίνδυνο να έχουν συγκέντρωση μολύβδου στο αίμα άνω των 5μg/dL. Η συγκέντρωση αυτή προσδιορίζεται από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών των Ηνωμένων Πολιτειών ως απαιτούσα λήψης πρόσθετων μέτρων δημόσιας υγείας.
Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν οι άνθρωποι σε άλλα σημεία του καταυλισμού διατρέχουν κίνδυνο έκθεσης σε μη ασφαλή επίπεδα μολύβδου διότι το εύρος των κυβερνητικών ελέγχων ήταν πολύ περιορισμένο όσον αφορά τον αριθμό και τη θέση των ληφθέντων δειγμάτων εδάφους.
Άραγε το μολυσμένο έδαφος αποτελεί όντως πρόβλημα αφού οι άνθρωποι εκτίθενται συνεχώς στον μόλυβδο;
Ο μόλυβδος απαντάται στο φυσικό περιβάλλον σε χαμηλά επίπεδα. Ωστόσο, το γεγονός ότι ο μόλυβδος απαντάται ευρέως στο περιβάλλον οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, σε ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η εξόρυξη, η χύτευση, η διύλιση και η ανακύκλωση του μολύβδου· η χρήση μολυβδούχου βενζίνης και καυσίμων αεροσκαφών· η χρήση μολύβδου στην παραγωγή, όπως στις μπαταρίες μολύβδου-οξέος, στα χρώματα, στους υαλοπίνακες και στο μολυβδούχο γυαλί· η κατασκευή κοσμημάτων, η συγκόλληση και η κεραμική, ως μέρος ηλεκτρονικών αποβλήτων και η χρήση σε σωλήνες νερού και η συγκόλλησή τους.
Εκτιμάται ότι περισσότεροι από 1 εκατομμύρια πρόωροι θάνατοι και 24 εκατομμύρια έτη απώλειας υγιούς ζωής που σημειώνονται παγκοσμίως κάθε χρόνο οφείλονται σε έκθεση σε μόλυβδο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει επίπεδο έκθεσης σε μόλυβδο που να μην έχει επιβλαβείς επιπτώσεις και οι υγειονομικές αρχές σε όλο τον κόσμο έχουν μειώσει όλο και περισσότερο τα αποδεκτά όρια για τον μόλυβδο στο έδαφος, το νερό, το χώμα κ.λπ. Ακόμη και τα χαμηλά επίπεδα μολύβδου στο αίμα των παιδιών έχουν συνδεθεί με χαμηλό δείκτη νοημοσύνης, αυξημένα συναισθηματικά προβλήματα και προβλήματα συμπεριφοράς και καθυστερημένη σωματική ανάπτυξη.
Η αυξημένη παρουσία σκόνης στη δομή στο Μαυροβούνι σημαίνει ότι οι διαμένοντες και το προσωπικό είναι πολύ πιθανότερο να εκτεθούν σε μολυσμένο έδαφος. Η παρουσία σκόνης, ιδίως σε περιοχές όπου διαπιστώθηκε ότι υφίσταται μόλυνση, όντως προκαλεί ανησυχία διότι η εισπνοή ή η κατάποση μολύβδου πραγματοποιείται μέσω μολυσμένου χώματος ή σκόνης. Οι διαμένοντες στη δομή έχουν επίσης περιορισμένη πρόσβαση σε νερό προκειμένου να αφαιρούν το μολυσμένο χώμα με το πλύσιμο.
Οι κάτοικοι που ερωτήθηκαν από τη Human Rights Watch ανέφεραν ότι, σε συνθήκες ξηρασίας, η διέλευση αυτοκινήτων σε δρόμους με χαλίκια, καθώς και άλλες δραστηριότητες προκαλούν σύννεφα σκόνης, η οποία μεταφέρεται στα αντίσκηνά τους και πρέπει να την καθαρίζουν πολλές φορές την ημέρα. Ερευνητές της Human Rights Watch έχουν δει φωτογραφίες παιδιών που παίζουν σε σκονισμένες περιοχές και σκάβουν τρύπες στο έδαφος όπου βρισκόταν παλαιότερα το πεδίο βολής αλλά και στον λόφο πίσω από το πεδίο βολής.
Η κυβέρνηση μετακινεί επίσης χώμα κατά την πραγματοποίηση σημαντικών κατασκευαστικών έργων που λαμβάνουν χώρα στον καταυλισμό, στο πλαίσιο αντιπλημμυρικών και άλλων έργων, προκαλώντας περισσότερη σκόνη και επιφέροντας ενδεχομένως τη μετακίνηση μολυσμένου εδάφους στον καταυλισμό, διασπείροντας κατά αυτόν τον τρόπο τον κίνδυνο έκθεσης.
Σύμφωνα με τους εργαζόμενους σε οργανισμούς ανθρωπιστικής βοήθειας, η κυβέρνηση μετακινεί χώμα από ένα σημείο του λόφου σε άλλες περιοχές του καταυλισμού, συμπεριλαμβανομένου του πεδίου βολής και της περιοχής στους πρόποδες του λόφου όπου ελήφθη το δείγμα «MAV-1». Επειδή δεν διενεργήθηκε κανένας έλεγχος του εδάφους από αυτό το τμήμα του λόφου, υπάρχει κίνδυνος το μεταφερόμενο χώμα να είναι μολυσμένο.
Η ελληνική κυβέρνηση απέρριψε ως άνευ αντικειμένου τις επιστημονικές μελέτες για τη μόλυνση από μόλυβδο στα πεδία βολής, αναφέροντας ότι η συγκεκριμένη έρευνα διαπίστωσε μόνο ότι οι σκοπευτές εισπνέουν μόλυβδο κατά τον πυροβολισμό αλλά δεν εξέταζε τη μόλυνση του εδάφους. Άραγε αληθεύει αυτό;
Όχι. Η έρευνα για τη μόλυνση από μόλυβδο στα πεδία βολής διερευνά τόσο τις επιπτώσεις κατά τον πυροβολισμό όσο και τις επιπτώσεις στο έδαφος. Η έρευνα στα πεδία βολής έχει διαπιστώσει ότι η σκόνη μολύβδου που διασπείρεται κατά τον πυροβολισμό έχει ως αποτέλεσμα τη μόλυνση του εδάφους μακροπρόθεσμα, η οποία μπορεί να εκθέσει τους ανθρώπους σε μόλυβδο όταν δεν αποκατασταθεί η περιοχή.
Η ελληνική κυβέρνηση έχει επίσης δηλώσει ότι είναι άνευ αντικειμένου οι συγκρίσεις με έναν καταυλισμό εκτοπισμένων ατόμων στο Κοσσυφοπέδιο. Άραγε αληθεύει αυτό;
Όσον αφορά το Κοσσυφοπέδιο, παρόλο που η πηγή και η έκταση της έκθεσης σε μόλυβδο στους καταυλισμούς του Κοσσυφοπεδίου (ένα μεγάλο μεταλλουργείο) ήταν διαφορετική από ό,τι στη Λέσβο (ένα πεδίο βολής), οι οδοί έκθεσης και η ευαλωτότητα των ανθρώπων που ζουν στον καταυλισμό είναι παρόμοιες. Ως αποτέλεσμα, οι άνθρωποι που ζουν σε αντίσκηνα και τα παιδιά που παίζουν στη σκόνη αναμένεται ότι θα έχουν πολύ υψηλή έκθεση στο μολυσμένο έδαφος. Ωστόσο, δεν είναι δυνατή η σύγκριση της έκτασης της μόλυνσης και των ειδικών επιπτώσεων στην υγεία χωρίς ολοκληρωμένους ελέγχους.
Ενώ η διάρκεια της έκθεσης αυξάνει τους κινδύνους που συνδέονται με την έκθεση σε μόλυβδο, τα άτομα που εκτίθενται σε υψηλά επίπεδα μπορούν να υποστούν επιπτώσεις στην υγεία εντός σύντομων χρονικών περιόδων. Στο Κοσσυφοπέδιο, υψηλά επίπεδα μολύβδου βρέθηκαν σε δείγματα αίματος εντός ενός έτους από την εγκατάσταση ανθρώπων στον καταυλισμό, παρόμοιου με το χρονικό διάστημα που οι κάτοικοι στο Μαυροβούνι αναμένεται ενδεχομένως να εκτεθούν σε μόλυβδο, εάν μετακινηθούν σε νέο καταυλισμό το φθινόπωρο του 2021, όπως έχει υποσχεθεί η κυβέρνηση.
Οι καταυλισμοί του Κοσσυφοπεδίου δημιουργήθηκαν μεταξύ Σεπτεμβρίου 1999 και Ιανουαρίου 2000. Τον Αύγουστο του 2000 οι έλεγχοι Γάλλων στρατιωτών της KFOR που υπηρετούσαν κοντά στις εγκαταστάσεις της αποκάλυψαν ότι είχε αυξηθεί δραματικά η συγκέντρωση μολύβδου στο αίμα τους. Δυνάμεις της KFOR έλαβαν μέτρα για να προστατεύσουν το προσωπικό τους, συμπεριλαμβανομένης της απομάκρυνσης από την περιοχή προσωπικού με υψηλά επίπεδα μολύβδου στο αίμα. Τον Νοέμβριο του 2000 η UNMIK ανέθεσε την εκπόνηση εσωτερικής έκθεσης, στην οποία ερευνητές διαπίστωσαν εξαιρετικά υψηλές συγκεντρώσεις μολύβδου στη βλάστηση, το έδαφος και τη σκόνη. Δήλωσαν επίσης ότι ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα μολύβδου στο αίμα έχουν καταγραφεί στους Ρομά που ζουν στους καταυλισμούς.
Τι πρέπει να κάνει τώρα η ελληνική κυβέρνηση;
Μετά την έκδοση της έκθεσης της ΕΑΓΜΕ, η ελληνική κυβέρνηση δεσμεύτηκε να λάβει ορισμένα μέτρα περιορισμού, συμπεριλαμβανομένης της προσθήκης νέου εδάφους και χαλικιού πάνω από μολυσμένο έδαφος, περιορίζοντας την πρόσβαση στην περιοχή όπου βρέθηκαν υψηλά επίπεδα μολύβδου στους πρόποδες του λόφου· της διεξαγωγής περαιτέρω ελέγχων μόλις ολοκληρωθούν οι αποχετευτικές και άλλες κατασκευαστικές εργασίες για να επιβεβαιωθεί η απουσία υψηλών επιπέδων μολύβδου· και της ανταλλαγής πληροφοριών με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, τους εργαζομένους και άλλους εμπλεκόμενους φορείς. Πρόκειται για θετικά βήματα που πρέπει να προωθηθούν άμεσα .
Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει επίσης να διενεργήσει άμεσα πρόσθετους ολοκληρωμένους ελέγχους στις περιοχές που διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης προκειμένου να συνδράμει στην ανάπτυξη κατάλληλων μέτρων αποκατάστασης. Εάν δεν το κάνει αυτό, δεν θα γνωρίζει ποιο έδαφος είναι ασφαλές και ποιο είναι μολυσμένο και, κατά συνέπεια, ποιοι είναι οι κίνδυνοι για την υγεία και πώς να τους περιορίσει. Κατά τη διεξαγωγή περαιτέρω δοκιμών, η κυβέρνηση οφείλει να διασφαλίζει ότι όλες οι σχετικές πληροφορίες σχετικά με το ιστορικό του εδάφους θα κοινοποιούνται στους ερευνητές και ότι η πλήρης μεθοδολογία θα δημοσιοποιείται μαζί με τα αποτελέσματα.
Είναι ζωτικής σημασίας για την ΕΑΓΜΕ να μοιραστεί όλο το αντικείμενο των προγραμματισμένων εργασιών (δηλαδή το πρόγραμμα ελέγχων) με διεθνείς εμπειρογνώμονες για την επιθεώρηση και την αναζήτηση στοιχείων σχετικά με τα μέτρα ελέγχου και αποκατάστασης πριν από την πραγματοποίηση περαιτέρω ελέγχων.
Έως ότου διεξαχθούν περαιτέρω έλεγχοι, οι αρχές του καταυλισμού θα πρέπει να περιφράξουν τις περιοχές κοντά στα σημεία «MAV-12» και «MAV-1», όπου εντοπίστηκε μολυσμένο έδαφος, και να ενημερώσουν τους διαμένοντες και το προσωπικό, ιδίως τα άτομα που έχουν μικρά παιδιά και τις εγκύους ή τις θηλάζουσες γυναίκες, σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνονται και τους κινδύνους έκθεσης σε μόλυβδο, πράγμα που οι αρχές δεν έχουν πράξει μέχρι στιγμής.
Δεδομένων των υψηλών επιπέδων μολύβδου σε τουλάχιστον δύο περιοχές, θα πρέπει να προσφέρονται δωρεάν εξετάσεις αίματος στα μικρά παιδιά, ηλικίας μεταξύ 9 μηνών και 2 ετών, που περνούν χρόνο στις περιοχές αυτές επειδή διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρής δηλητηρίασης από μόλυβδο. Στις αρχές Φεβρουαρίου η κυβέρνηση ανέφερε σε εργαζόμενους σε οργανισμούς ανθρωπιστικής βοήθειας ότι εάν κάποιοι διαμένοντες στον καταυλισμό εμφανίσουν δηλητηρίαση από μόλυβδο, αυτό ενδέχεται να είναι αποτέλεσμα προηγούμενης έκθεσης σε μόλυβδο. Είναι, πράγματι, πιθανό οι άνθρωποι να έχουν εκτεθεί σε μόλυβδο πριν από την άφιξή τους στον καταυλισμό και αυτό καθιστά ακόμη πιο σημαντικό να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει πρόσθετη έκθεση στον καταυλισμό. Εάν ανιχνευθούν αυξημένα επίπεδα μολύβδου στο αίμα των διαμενόντων στον καταυλισμό ή του εργαζόμενου προσωπικού, θα πρέπει όλοι να υποβληθούν σε επείγουσα θεραπεία, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους.
