(Αθήνα) – Οι Έλληνες εισαγγελείς οφείλουν να ζητήσουν την αθώωση των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων που δικάζονται για απόπειρες έρευνας και διάσωσης οι οποίες τυγχάνουν προστασίας υπό το διεθνές και το εγχώριο δίκαιο περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ανέφερε σήμερα η Human Rights Watch. Η έναρξη της δίκης έχει προγραμματιστεί για τις 10 Ιανουαρίου, 2023. Η υπόθεση κατά δύο κατηγορούμενων, των Sarah Mardini και Séan Binder, ουσιαστικά ποινικοποιεί τη διάσωση μετακινούμενων ανθρώπων στο πλαίσιο της ανθρωπιστικής αλληλεγγύης και βρίθει διαδικαστικών παρατυπιών οι οποίες υπονομεύουν τα δικαιώματα των παραπάνω για νομότυπη διαδικασία και δίκαιη δίκη.
Εικοσιτέσσερις κατηγορούμενοι θα καθίσουν στο εδώλιο στη Μυτιλήνη, πρωτεύουσα της Λέσβου, αντιμέτωποι με κατηγορίες για πλημμέλημα αναφορικά με την εγγεγραμμένη μη κυβερνητική οργάνωση έρευνας και διάσωσης Emergency Response Center International (ERCI), η οποία συνεργαζόταν τακτικά με τις ελληνικές αρχές σε αποστολές στα ελληνικά χωρικά ύδατα και στη Λέσβο από το 2016 έως το 2018. Μία έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου χαρακτήρισε την υπόθεση ως «τη μεγαλύτερη υπόθεση ποινικοποίησης της αλληλεγγύης στην Ευρώπη».
«H δίκη αυτή συνιστά ουσιαστικά κατηγορητήριο κατά των ελληνικών αρχών, που διώκουν ανθρώπους επειδή σώζουν ζωές τις οποίες οι αρχές δεν ήθελαν να σώσουν», είπε ο Bill Van Esveld, αναπληρωτής διευθυντής δικαιωμάτων των παιδιών στην Human Rights Watch. «Στο μεταξύ η ελληνική κυβέρνηση εξακολουθεί να περιορίζει την ανθρωπιστική διάσωση ενώ παράνομα επαναπροωθεί τους πρόσφυγες και μετανάστες, εξωθώντας τους στις μοιραίες καταστάσεις από τις οποίες οι οργανισμοί ανθρωπιστικής βοήθειας προσπάθησαν να τους ανακουφίσουν.»
Οι εισαγγελείς οφείλουν να βάλουν τέλος σε σχετική έρευνα κακουργηματικού χαρακτήρα, στην οποία δεν έχουν ακόμη απαγγελθεί κατηγορίες κατά των κατηγορουμένων, σημείωσε η Human Rights Watch. Το 2021, οι εισαγγελείς είχαν διαχωρίσει τις κατηγορίες για πλημμελήματα από τις κατηγορίες για κακουργήματα στην εν λόγω υπόθεση προκειμένου να δικαστούν προτού εκπνεύσει η πενταετής παραγραφή στην Ελλάδα.
Η υπόθεση του πλημμελήματος έχει προσβάλλει τα δικαιώματα των κατηγορούμενων να πληροφορούνται άμεσα για τις κατηγορίες τους σε γλώσσα που τους είναι κατανοητή, καθώς και να ετοιμάσουν την υπεράσπισή τους, σημείωσε η Human Rights Watch. Τα κατηγορητήρια στάλθηκαν σε μία λίστα αποδεκτών με διάφορες κατηγορίες κατά διαφορετικών ατόμων, αλλά η αναφορά σε αυτούς γίνεται με τους αριθμούς από το 1 έως το 24 χωρίς επεξήγηση για το ποιος αριθμός αντιπροσωπεύει ποιόν, με αποτέλεσμα οι κατηγορούμενοι να αναγκάζονται να εικάζουν μόνο τις κατηγορίες που αντιμετωπίζει ο καθένας. Έλειπαν σελίδες από τα κατηγορητήρια, τα οποία για τους κατηγορούμενους που δεν γνωρίζουν ελληνικά δεν μεταφράστηκαν σε άλλη κατανοητή γλώσσα. Δικηγόροι που γνωρίζουν την υπόθεση είπαν ότι ορισμένοι κατηγορούμενοι δεν έλαβαν ποτέ κατηγορητήριο ή κλήτευση.
Το δικαίωμα να παραστεί κανείς στη δική του δίκη κατοχυρώνεται στο διεθνές ευρωπαϊκό και ελληνικό δίκαιο, στο παρελθόν όμως απαγορεύτηκε στη Mardini, η οποία ζει στη Γερμανία, να εισέλθει στην Ελλάδα προκειμένου να παραστεί στη δική της δίκη. Δεν είναι σαφές εάν θα της επιτραπεί να εισέλθει για την δίκη στις 10 Ιανουαρίου, ανέφεραν οι δικηγόροι της.
Η Μαρντίνι είχε ταξιδέψει με σκάφος από την Τουρκία στην Ελλάδα το 2015 ως αιτούσα άσυλο από τη Συρία. Όταν η μηχανή του σκάφους τέθηκε εκτός λειτουργίας, η ίδια και η μικρότερη αδελφή της, η Yusra, η οποία αγωνίστηκε στην κολύμβηση με την Ομάδα των Προσφύγων στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2016 και του 2020, βοήθησαν στη διάσωση των συνεπιβατών τους κολυμπώντας και φροντίζοντας ώστε το σκάφος να επιπλέει μέχρι να φτάσει στη Λέσβο. Η ιστορία τους γυρίστηκε σε ταινία από το Netflix .
Η Mardini, 23 ετών τότε, εγγράφηκε στο Bard College Berlin και διέκοψε τις σπουδές της για ένα εξάμηνο προκειμένου να επιστρέψει στη Λέσβο ως εθελόντρια στην ομάδα έρευνας και διάσωσης. Συνελήφθη στις 21 Αυγούστου του 2018, όταν επρόκειτο να επιστρέψει αεροπορικώς στη Γερμανία. Ο Binder συνελήφθη την ίδια ημέρα όταν μετέβη στο αστυνομικό τμήμα, όπου συνάδελφοι είπαν ότι βρισκόταν η συλληφθείσα Mardini. Κρατήθηκαν επί 106 μέρες. Άλλοι κατηγορούμενοι είναι ο Νάσος Καρακίτσος, εκπαιδευμένος διασώστης, και ο Πάνος Μωραΐτης, οι οποίοι ίδρυσαν την ομάδα έρευνας και διάσωσης και επίσης κρατήθηκαν σε παρατεταμένη προφυλάκιση το 2018 αναγκάζοντας την ομάδα να παύσει τις επιχειρήσεις της. Επί του παρόντος δεν δραστηριοποιείται καμία οργάνωση έρευνας και διάσωσης στη Λέσβο.
Η μόνη ακροαματική διαδικασία που είχε λάβει χώρα μέχρι σήμερα, το Νοέμβριο του 2021, ανεστάλη επειδή η εισαγγελία είχε καταθέσει την υπόθεση στο λάθος δικαστήριο, το οποίο έκρινε ότι δεν ήταν αρμόδιο να δικάσει την υπόθεση. Η υπόθεση παραπέμφθηκε στο Εφετείο του Βόρειου Αιγαίου, επίσης στη Λέσβο.
Οι κατηγορίες πλημμεληματικού χαρακτήρα κατά των Mardini και Binder, αφορούν κατασκοπεία και παραχάραξη. Η μέγιστη ποινή φυλάκισης που μπορεί να εκτιθεί σε καταδίκες για πλημμελήματα είναι 8 έτη.
Οι καταγγελίες βασίστηκαν σε έκθεση της ελληνικής αστυνομίας που περιείχε πρόδηλα σφάλματα αναφορικά με τα πραγματικά περιστατικά, συμπεριλαμβανομένων ισχυρισμών ότι κάποιοι από τους κατηγορούμενους συμμετείχαν σε αποστολές διάσωσης σε διάφορες ημερομηνίες κατά τις οποίες δεν βρίσκονταν στην Ελλάδα. Η έκθεση επίσης αναφέρει επικοινωνίες μεταξύ των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων τις οποίες παρακολούθησε η αστυνομία σε ημερομηνίες εκτός του χρονικού πλαισίου του σχετικού εντάλματός τους.
Η κατηγορία της κατασκοπείας βασίζεται στις προσπάθειες των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων να εντοπίζουν σκάφη μεταναστών που αντιμετώπιζαν δυσκολίες, παρακολουθώντας τα κανάλια και τα σκάφη της ελληνικής Ακτοφυλακής και της Frontex. Ωστόσο, όπως αναγνώρισε η έκθεση της αστυνομίας, τα ραδιοφωνικά κανάλια δεν είναι κρυπτογραφημένα και είναι προσβάσιμα από οποιονδήποτε διαθέτει ασύρματο VHF.
Η κατηγορία της παραχάραξης αφορά μία πλαστή στρατιωτική πινακίδα που φέρεται να εντόπισε η αστυνομία κάτω από τις πολιτικές πινακίδες κυκλοφορίας ενός οχήματος το οποίο οδηγούσαν οι Binder και Mardini και ότι οι δύο τους είχαν πρόθεση να εισέλθουν σε στρατιωτικές περιοχές περιορισμένης πρόσβασης στη Λέσβο όπου ενίοτε αποβιβάζονται οι αιτούντες άσυλο και οι μετανάστες. Ωστόσο, η έκθεση δεν περιλαμβάνει αποδείξεις που να στοιχειοθετούν ότι επιχείρησαν να εισέλθουν σε απαγορευμένες στρατιωτικές περιοχές. Δεν είναι σαφές πώς θα μπορούσαν να έχουν προσποιηθεί ότι οδηγούσαν στρατιωτικό όχημα, καθώς το αυτοκίνητο έφερε εμφανή τα διακριτικά στοιχεία της ομάδας διάσωσης Οι δύο διασώστες είπαν ότι δεν γνώριζαν την ύπαρξη πλαστών πινακίδων.
Μία έτερη υπόθεση κακουργηματικού χαρακτήρα παρουσιάζει ψευδώς το ανθρωπιστικό έργο της ομάδας έρευνας και διάσωσης ως διακίνηση μεταναστών από εγκληματική οργάνωση. Ωστόσο η ελληνική νομοθεσία που δήθεν παραβιάστηκε, ο Νόμος 4251 του 2014 προβλέπει ρητά ότι το αδίκημα δεν καλύπτει τη βοήθεια που παρέχεται σε αιτούντες άσυλο. Η υπόθεση κακουργηματικού χαρακτήρα δεν έχει ακόμη οδηγήσει σε κατηγορητήρια, αλλά χαρακτηρίζει εσφαλμένα τις δραστηριότητες ανεύρεσης πόρων της ομάδας, η οποία είναι εγγεγραμμένη ως μη κερδοσκοπική οργάνωση, ως ξέπλυμα βρώμικου χρήματος. Κάθε κακούργημα επισύρει ποινή φυλάκισης 5 έως 10 ετών, και μία τρίτη κατηγορία, αυτή της διευκόλυνσης παράνομης εισόδου αλλοδαπών, επισύρει ποινή φυλάκισης 10 έως 15 ετών για κάθε μετανάστη.
Τον Ιούνιο, η Ειδική Εισηγήτρια των Ηνωμένων Εθνών για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Mary Lawlor, σε μία προκαταρκτική παρουσίαση των πορισμάτων της μετά από μία δεκαήμερη αποστολή στην Ελλάδα, περιέγραψε ένα κλίμα φόβου και ανασφάλειας για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα, ιδίως για όσους υπερασπίζονται τα δικαιώματα μεταναστών. Στην έκθεσή της για το Κράτος Δικαίου, η οποία δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημείωσε ότι στενεύουν τα περιθώρια δράσης για τις ομάδες που εργάζονται με μετανάστες και αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα.
Κατά το πρώτο μισό του 2022, η Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες (UNHCR) εκτίμησε ότι 1.200 άνθρωποι πνίγηκαν στη Μεσόγειο, στην προσπάθεια να εισέλθουν στην Ευρώπη, ενώ επιπλέον 3.100 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους το 2021. Στο Αιγαίο οι ελληνικές αρχές έχουν επαναπροωθήσει παράνομα στην Τουρκία χιλιάδες δυνητικούς αιτούντες άσυλο και μετανάστες.
«Η δίωξη των Μαρντίνι, Μπίντερ και άλλων, όχι μόνο έχει επενεργήσει ανασταλτικά όσον αφορά τη διάσωση της ανθρώπινης ζωής, αλλά έχει ανατρέψει πλήρως τους νόμους και τα πραγματικά περιστατικά θέτοντας σε κίνδυνο την ελευθερία των υπερασπιστών των ανθρώπινων δικαιωμάτων ανά την Ευρώπη», είπε ο Van Esveld. «Η Γερμανία και άλλα κράτη μέλη της ΕΕ οφείλουν να καταδικάσουν την συγκεκριμένη δίωξη και να την χαρακτηρίσουν σκανδαλώδη.»
