G. Dragan Đilas
Gradonačelnik Grada Beograda
Gradska uprava Grada Beograda
Trg Nikole Pašića 6
11 000 Beograd, Republika Srbija
Re: Prisilno raseljavanje romskih naselja u Beogradu
Dragi gospodine Đilas,
Human Rights Watch Vam piše da bi izrazio svoju duboku zabrinutost zbog prisilnog raseljavanja romskih naselja i izmeštanja njihovih stanovnika koje sprovode vlasti Grada Beograda.
Koliko nam je poznato, raseljavanja se sprovode u okviru Akcionog plana za raseljavanje nehigijenskih naselja u Beogradu, usvojenog 28. maja 2009. godine. Prema našim saznanjima, romske zajednice na koje ovaj plan utiče nisu bile upoznate sa njegovim postojanjem, niti su konsultovane o njegovom sadržaju. Skoro godinu dana nakon njegovog usvajanja plan jos nije predočen javnosti, uprkos zahtevima nevladinih organizacija, a poslednji je uputio Praxis 23. aprila 2010. godine.
U aprilu 2009. godine, zajedno sa Evropskim centrom za romska prava, pisali smo Vama i Vladi Srbije da bismo izrazili svoju zabrinutost zbog raseljavanja romskih porodica iz jednog nehigijenskog naselja na Novom Beogradu. U tom pismu, zatražili smo od Vas „da se postarate da se ubuduće slične akcije preduzimaju tako što će se zaštititi stanarska prava prema međunarodnom pravu".
Ipak, prema informacijama koje je Human Rights Watch dobio, naredna raseljavanja romskih naselja u Beogradu (uključujući raseljavanje takozvanog „naselja ispod Gazele" u avgustu 2009. godine i tzv. nehigijenskog naselja u Ulici Lazara Kujundžića na Čukarici (u aprilu 2010. godine) sprovedena su na način koji nije zaštitio ova prava, pri čemu su stanovnici tih naselja bili pogrešno informisani, a bilo je i slučajeva zastrašivanja stanovnika naselja od strane izvođača građevinskih radova i, u nekim slučajevima, opštinskih vlasti. Ove uznemirujuće činjenice su, između ostalih, prenele različite nevladine organizacije kao i Praxis, organizacija za romska prava Čačipe i Amnesty International.
U oba slučaja, stanovnici nehigijenskih naselja su preseljeni u neadekvatne metalne kontejnere u predgrađe Beograda ili su prosto transportovani autobusima u opštine iz kojih su došli, pretežno u južnoj Srbiji, područje koje je naročito pogođeno ekonomskom krizom gde su uslovi života za Rome još lošiji. Romima koji su vraćeni na područja iz kojih su došli ponuđena je pomoć u vidu jednokratne isplate u iznosu od 100 do 200 evra (bez ikakve dodatne pomoći). Tokom sedmica nakon raseljavanja, neki od Roma su se, izgleda, vratili u Beograd, uglavnom boraveći u drugim nehigijenskim naseljima.
Svesni smo činjenice da su se u proteklih par meseci nakon intervencije domaćih i međunarodnih nevladinih organizacija, uslovi života u kontejnerima poboljšali tako što je obezbeđeno više tuševa; da je Grad Beograd ponudio nekim porodicama radna mesta i da su se neki čak našli na listama čekanja za socijalno stanovanje. Ipak, način na koji je Grad Beograd upravljao procesom raseljavanja do sada je doveo do raznih kršenja ljudskih prava stanovnika raseljenih naselja, uključujući pravo na informisanje, odgovarajuće uslove stanovanja i obeštećenje.
Human Rights Watch je posebno zabrinut zbog toga što romske zajednice u naseljima na koje će plan o raseljavanju uticati nisu bile obaveštene o situaciji u kojoj se nalaze, kao ni o planu za njihovo raseljavanje, niti su bile konsultovane o opcijama koje su im na raspolaganju. Imajući u vidu iskustvo sa ranijim raseljavanjima romskih naselja prema ovom planu, postoji realan rizik da će raseljavanja pogoršati situaciju Roma koji trenutno tamo žive.
Kao zemlja potpisnica Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima (MPGPP) i Evropske konvencije o ljudskim pravima, Srbija je u obavezi da štiti svoje građane od prisilnih raseljavanja kao i da obezbedi pravo građana na stanovanje, privatan i porodični život.
Stoga tražimo od Vas da planovi raseljavanja ispune sledeće uslove:
- Akcioni plan bi trebalo obelodaniti bez odlaganja; trebalo bi pozvati Rome i druge zajednice i nevladine organizacije da iznesu svoje mišljenje o njemu, a u plan bi trebalo inkorporirati njihove preporuke;
- Svaka akcija raseljavanja romskih porodica bi trebalo da se preduzme tek nakon konsultacija sa porodicama o dostupnim opcijama i o mogućnosti da se potraži pravna pomoć;
- Alternativna stambena rešenja bi trebalo da budu adekvatna i održiva. U ovom kontekstu, preseljavanje ljudi u metalne kontejnere se ne sme tretirati kao trajno rešenje. U tom smislu, nužno je da postoji jasan rok za prelazni period tokom koga bi porodice imale privremeni smeštaj, a aranžmani za održive alternative bi se morali obezbediti pre raseljavanja;
- Svako privremeno rešenje mora obezbediti raseljenim porodicama pristup odgovarajućim higijenskim uslovima (odgovarajući broj tuševa i kupatila), školstvu, zdravstvu i socijalnoj pomoći;
- Mogućnosti za zarađivanje za život bi trebalo da budu sastavni deo procesa planiranog raseljavanja Roma;
- Porodicama koje su poreklom iz južne Srbije i drugih područja izvan Beograda bi trebalo ponuditi alternativu da se vrate u kraj iz koga su došle; i
- Trebalo bi obezbediti novčano obeštećenje za pokretnu imovinu uništenu tokom raseljavanja.
Svesni smo da Beograd trenutno sarađuje sa Evropskom bankom za obnovu i razvoj (EBRD) i Evropskom investicionom bankom (EIB) na tri infrastrukturna razvojna projekta, koji mogu dovesti do raseljavanja romskih nehigijenskih naselja smeštenih u ili u blizini oblasti gde se sprovode ovi projekti: Beogradska obilaznica i projekat rekonstrukcije mosta „Gazela" - koji su već doveli do raseljavanja i to na način opisan u ovom pismu, kao i izgradnja novog mosta preko reke Save (poznatog kao projekat „Savski most") i prilaznih puteva velikog kapaciteta koji vode ka Savskom mostu (poznatog kao projekat „Prilaznih puteva Savskog mosta"). Tražimo od Vas da usko sarađujete sa Evropskom bankom za obnovu i razvoj i Evropskom investicionom bankom kako biste zajednički došli do održivog rešenja za zajednice na koje će ovaj plan uticati, kako one koje su već raseljene tako i one koje će se možda relocirati. Takođe bismo zatražili od zajmodavnih organizacija koje su uključene u projekte da se postaraju da njihovi zajmovi ne dovedu do kršenja ljudskih prava.
Zahvaljujemo Vam se unapred na hitnoj pažnji koju ćete posvetiti ovim pitanjima i na očekivanoj akciji koju ćete preduzeti da bi se njima pozabavili.
Iskreno Vaš,
Bendžamin Vord
Zamenik direktora
Odeljenje za Evropu i Centralnu Aziju
Cc:
Mirko Cvetković, Predsednik Vlade Republike Srbije
Bozidar Đelić, Potpredsednik Vlade zadužen za integraciju Republike Srbije u Evropsku uniju
Svetozar Čiplić, Ministar za ljudska i manjinska prava, Republika Srbija
Stefan Fule, Komesar za proširenje Evropske unije, Evropska komisija
Vensan Dežer, Šef Delegacije Evropske unije u Republici Srbiji
Tomas Heket, Generalni direktor, Evropska investiciona banka
Tomas Mirou, Predsednik Evropske banke za obnovu i razvoj
Rasim Ljajic, Ministar rada i socijalne politike
Milutin Mrkonjic, Ministar infrastrukture
