ទីក្រុងញូយ៉ក (New York) ថ្ងៃទី២២ តុលា ២០២០– កម្ពុជាកាន់តែក្លាយទៅជារបបផ្ដាច់ការ និងការដឹកនាំដោយឯកបក្ស ដោយសារតែពួកឧត្ដមសេនីយ៍ក្នុងជួរកងកម្លាំងសន្តិសុខ ដែលជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ ចំពោះការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ និងជាប្រព័ន្ធ។ នេះជាសេចក្តីថ្លែងការណ៍ចេញថ្ងៃនេះរបស់អង្គការសិទិ្ធមនុស្ស យូមែន រ៉ៃស៍ វច្ឆ៍ (Human Rights Watch) ស្របពេលអង្គការនេះទើបបញ្ចេញរបាយការណ៍ថ្មីមួយមានកម្រាស់ ២៧១ទំព័រ ជាភាសាខ្មែរ ដែលមានចំណងជើងថា៖ ឧត្តមសេនីយ៍បាតដៃកខ្វក់ទាំង ១២នាក់ នៅកម្ពុជា៖ ប្រវត្តិដ៏យូរអង្វែងនៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដោយឧត្តមសេនីយ៍របស់លោក ហ៊ុន សែន។
អង្គការសិទិ្ធមនុស្ស យូមែន រ៉ៃស៍ វច្ឆ៍ ក៏បានបញ្ចេញវីដេអូឃ្លិបមួយ ដែលបង្ហាញពីទ្រព្យសម្បត្តិខ្លះៗ ដែលមិនអាចពន្យល់បានរបស់ឧត្តមសេនីយ៍បាតដៃកខ្វក់ ១២ រូបនេះ និងក្រុមគ្រូសាររបស់ពួកគេ។ ចាប់តាំងពីការបញ្ចេញរបាយការណ៍ជាភាសាអង់គ្លេស នៅឆ្នាំ២០១៨ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បន្តទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីការគាំទ្រដោយឥតងាករេ ពីក្រុមមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងជួរកងទ័ព កងរាជអាវុធហត្ថ និងនគរបាល ដើម្បីកម្ចាត់ចោលក្រុមអ្នកនយោបាយប្រឆាំង និងរម្លាយគណបក្សប្រឆាំងធំមួយយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព ហើយបន្ទាប់មករៀបចំការបោះឆ្នោតជាតិ នៅខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ ដែលជាការបោះឆ្នោតមួយគ្មានន័យ។
ឥឡូវនេះប្រទេសកម្ពុជាមានអ្នកទោសនយោបាយជាង ៥០នាក់ហើយ និងជាង១០នាក់ផ្សេងទៀតកំពុងប្រឈមមុខនឹងការចោទប្រកាន់។
របាយការណ៍នេះ ឆ្លុះបញ្ចាំងនូវមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គ្រប់គ្រងផ្នែកសន្តិសុខសន្តិសុខចំនួន ១២រូប ដែលជាខ្នងបង្អែកនៃរបបនយោបាយមួយ ដែលរំលោភបំពាន និងផ្ដាច់ការ។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១៨ មក មន្ត្រី ៣រូបក្នុងចំណោម ១២ នោះ ត្រូវបានដំឡើងឋានន្តរស័ក្ត និងម្នាក់បានទទួលមរណភាព។ ម្នាក់ៗនៃមន្ត្រី ដែលបានបុណ្យស័ក្ដិខ្ពង់ខ្ពស់ និងមុខតំណែងខ្លាញ់ទាំងនេះ សុទ្ធតែជំពាក់គុណលោក ហ៊ុន សែន និងមានទំនាក់ទំនងនឹងគ្នារាប់សិបឆ្នាំមកហើយ។ ម្នាក់ៗ សុទ្ធតែបានបង្ហាញឆន្ទៈរបស់ខ្លួនក្នុងការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សជំនួសលោក ហ៊ុន សែន។ មន្ត្រីទាំងនេះបំពេញការងារការពាររបបគ្រប់គ្រងរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលកាន់អំណាចជាង ៣៥ឆ្នាំមកហើយ ជាជាងបំពេញការងារបំរើផលប្រយោជន៍សាធារណៈ។ ក្នុងវិជ្ជាជីវៈបម្រើការឱ្យរដ្ឋាភិបាល ពួកគេម្នាក់ៗ ទទួលបានប្រាក់ខែសមល្មមទេ ប៉ុន្តែពួកគេមានទ្រព្យសម្បត្តិអាថិកំបាំងយ៉ាងច្រើនសម្បើម ដែលមិនអាចបកស្រាយបាន។
លោក ប៊្រែដ អាដាមស៍ (Brad Adams) នាយកអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស យូ មែន រ៉ៃស៍ វ៉ច្ឆ ប្រចាំតំបន់អាស៊ី និយាយថា ជាច្រើនឆ្នាំកន្លងទៅនេះ លោក ហ៊ុន សែន បានបង្កើតនិងបណ្ដុះបណ្តាលក្រុមមន្ត្រីស្នូលផ្នែកសន្តិសុខ
ដែលពួកគេបានធ្វើតាមបញ្ជារបស់គាត់យ៉ាងឃោរឃៅ និងគ្មានធម៌មេត្តា។ ភាពសំខាន់របស់ក្រុមឧត្ដមសេនីយ៍កម្ពុជាទាំងនេះ បានស្ដែងចេញកាន់តែច្បាស់តាមរយៈការបង្ក្រាបទ្រង់ទ្រាយធំទៅលើអ្នកសារព័ត៌មាន អ្នកនយោបាយជំទាស់ និងអ្នកតវ៉ាប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល ក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំកន្លងទៅនេះ។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស យូមែន រ៉ៃស៍ វ៉ច្ឆ បានចងក្រងទុកជាឯកសារនូវកំណត់ត្រានៃការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងររបស់លោក ហ៊ុន សែន តាំងពីយូរលង់មកហើយ។ រយៈពេលជាងបីទសវត្សមកនេះ មានអ្នកប្រឆាំង អ្នកកាសែត មេដឹកនាំសហជីព មនុស្សផ្សេងទៀត សរុបរាប់រយនាក់ ត្រូវបានគេសម្លាប់ក្រោមហេតុផលនយោបាយ។ ទោះជាក្នុងករណីជាច្រើន គេបានស្គាល់ថា អ្នកដែលទទួលខុសត្រូវក្នុងការសម្លាប់នោះជាសមាជិកកងកម្លាំងសន្តិសុខក្ដី ក៏គ្មានករណីណាមួយ ត្រូវបានគេស៊ើបអង្កេត និងកាត់ទោសឱ្យបានម៉ត់ចត់គួរទុកចិត្តបានទេ គឺគេទុកឲ្យអ្នកនោះនៅរួចខ្លួនផុតពីការកាត់ទោស។ ករណីខ្លះ អ្នកកេះកៃកាំភ្លើង ឬអ្នក ដែលគេទម្លាក់កំហុសដាក់ ត្រូវបានគេកាត់ឲ្យជាប់ទោស រីឯថ្នាក់លើ គេទុកឱ្យនៅរួចខ្លួនដោយមិនអាចប៉ះពាល់បាន។ កងកម្លាំងសន្តិសុខ បានចាប់ខ្លួន វាយដំ យាយីរំខាន និងបំភិតបំភ័យ អ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាលជាច្រើននាក់ រួមទាំងបុគ្គលិកសិទ្ធិមនុស្ស សកម្មជនសិទ្ធិការងារ សកម្មជនខាងដីធ្លី អ្នកសរសេរប្លុក (blogger) និងមនុស្សមួយចំនួនផ្សេងទៀត ដែលបញ្ចេញមតិទស្សនៈរបស់ខ្លួនតាមអនឡាញ (Online) ជាដើម។
លោក ហ៊ុន សែន ដឹកនាំការគាបសង្កត់របស់លោកដោយការដំឡើងបុណ្យស័ក្ដិដល់នរណាដែលស្មោះស្ម័គ្រនឹងគាត់ ជាជាងការដំឡើងតាមគុណសម្បត្តិការងារ ដែលពួកគេបានបម្រើការជាផ្លូវការនៅតាមក្រសួងស្ថាប័ននានា ដូចជាស្ថាប័នទាហាន កងរាជអាវុធហត្ថ នគរបាលជាដើម។
របាយការណ៍នេះ រៀបរាប់លម្អិតអំពីការទទួលខុសត្រូវរបស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងកម្លាំងសន្តិសុខចំនួន ១២នាក់ ដែលរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ចាប់តាំងពីទសវត្សឆ្នាំ ១៩៧០ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ ខាងក្រោមនេះ គឺជាមុខតំណែងនីមួយៗរបស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ទាំង១២រូបនោះ រាប់ពីឆ្នាំ២០១៨ និងការប្រែប្រួលពីពេលនោះមក៖
១. ឧត្តមសេនីយ៍ ប៉ុល សារឿន អគ្គមេបញ្ជាការកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ ត្រូវបានជំនួសដោយឧត្តមសេនីយ៍ វង្ស ពិសេន នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៨។ លោក ប៉ុល សារឿន បច្ចុប្បន្នជាទេសរដ្ឋមន្ត្រី ទទួលបន្ទុកបេសកកម្មពិសេស។
២. ឧត្តមសេនីយ៍ គន់ គីម អគ្គមេបញ្ជាការរង និងជានាយសេនាធិការចំរុះនៃកងយុទ្ធពលខេមរភូមិន្ទ ត្រូវបានជំនួសដោយឧត្តមសេនីយ៍ ឥត សារ៉ាត់ នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៨។ លោក គន់ គីម បច្ចុប្បន្នជាទេសរដ្ឋមន្ត្រី ទទួលបន្ទុកបេសកកម្មពិសេស ជាអនុប្រធានទី១ នៃគណៈកម្មាធិការជាតិគ្រប់គ្រងគ្រោះមហន្តរាយ និងជាអគ្គលេខាធិការសមាគមអតីតយុទ្ធជនកម្ពុជា។
៣. ឧត្តមសេនីយ៍ សៅ សុខា អគ្គមេបញ្ជាការរងនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ និងជាមេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថជាតិ។ លោកនៅកាន់តំណែងនេះដដែល។
៤. ឧត្តមសេនីយ៍ នេត សាវឿន អគ្គស្នងការនគរបាលជាតិ។ លោកនៅកាន់តំណែងនេះដដែល។
៥. ឧត្តមសេនីយ៍ ជា ម៉ន មេបញ្ជាការរងកងទ័ពជើងគោក និងជាមេបញ្ជាការយោធភូមិភាគទី៤។ លោក ជា ម៉ន ទទួលមរណភាពនៅថ្ងៃទី ២៣ តុលា ឆ្នាំ២០១៨។ តំណែងរបស់លោកត្រូវបានជំនួសដោយឧត្តមសេនីយ៍ទោ ពៅ ហេង។
៦. ឧត្តមសេនីយ៍ ប៊ុន សេង មេបញ្ជាការរងកងទ័ពជើងគោក និងជាមេបញ្ជាការយោធភូមិភាគទី៥ ត្រូវបានដំឡើងឋានៈជារដ្ឋលេខាធិការនៃក្រសួងការពារជាតិ នៅថ្ងៃទី១ មិនា ឆ្នាំ២០១៩។ តំណែងរបស់គាត់ត្រូវបានជំនួសដោយឧត្ដមសេនីយ៍ឯក ឯក សំអូន។
៧. ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ជឿន សុវណ្ណថា មេបញ្ជាការរងកងទ័ពជើងគោក និងជាមេបញ្ជាការយោធភូមិភាគទី២។ លោកនៅកាន់តំណែងនេះដដែល។
៨. ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ចាប ភក្តី នាយរងសេនាធិការចម្រុះនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ និងជាមេបញ្ជាការកងពលតូចទ័ពពិសេសឆ័ត្រយោង៩១១។ លោកនៅកាន់តំណែងនេះដដែល។
៩. ឧត្តមសេនីយ៍ឯក រ័ត្ន ស៊្រាង មេបញ្ជាការរងកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេស និងជាមេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថរាជធានីភ្នំពេញ។ លោកនៅកាន់តំណែងនេះដដែល។
១០. ឧត្តមសេនីយ៍ សុខ ផល អគ្គស្នងការរងនគរបាលជាតិ និងអគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានអន្តោប្រវេសន៍ ត្រូវបានដំឡើងឋានៈជារដ្ឋលេខាធិការនៃក្រសូងមហាផ្ទៃ។ ឧត្តមសេនីយ៍ គៀត ច័ន្ទថារិទ្ធិ ឡើងកាន់តំណែងជាអគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានអន្តោប្រវេសន៍ ជំនួសលោក សុខ ផល នៅកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៨។
១១. ឧត្តមសេនីយ៍ ម៉ក់ ជីតូ អគ្គស្នងការរងនគរបាលជាតិ និងជាអគ្គលេខាធិការនៃអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្រឿងញៀន។ លោកនៅកាន់តំណែងទាំងពីរនេះដដែល។
១២. ឧត្តមសេនីយ៍ ជួន សុវណ្ណ អគ្គស្នងការរងនគរបាលជាតិ និងជាស្នងការនគរបាលរាជធានីភ្នំពេញ។ លោកត្រូវបានផ្លាស់ចេញទៅកាន់តំណែងអនុប្រធានអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្រឿងញៀន នៅក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៨។ ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ស ថេត បានឡើងកាន់តំណែងជាអគ្គស្នងការរងនគរបាលជាតិ និងជាស្នងការនគរបាលរាជធានីភ្នំពេញ ជំនួសលោក ជួន សុវណ្ណ។
បើទោះជាមន្ត្រីទាំងនេះ មានភារកិច្ចទទួលខុសត្រូវតាមច្បាប់តំណាងឲ្យរដ្ឋ ជាជាងតំណាងឲ្យគណបក្សនយោបាយ ហើយត្រូវបំពេញតួនាទីរបស់ខ្លួនដោយមិនលម្អៀង និងដោយអព្យាក្រឹតក្ដី ក៏រាល់សកម្មភាពជាចំហរបស់ពួកគេ លម្អៀងខ្លាំងទៅគណបក្សតែម្ដង។ ម្នាក់ៗ នៃមន្ត្រីទាំង ១២ រូបនេះ ជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការកណ្ដាលរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលជាគណៈកម្មាធិការជាន់ខ្ពស់បំផុតសម្រាប់បង្កើតគោលនយោបាយរបស់បក្ស។ សមាជិកគណៈកម្មាធិការកណ្ដាលបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ត្រូវអនុវត្តរាល់គោលនយោបាយរបស់បក្ស ដែលនេះជាបញ្ហាទំនាស់ទៅនឹងបទដ្ឋានសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។ គោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ គឺការពារសមាជិកកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ឱ្យមានសិទ្ធិជាសមាជិកបក្សនយោបាយណាមួយ មានសិទ្ធិបោះឆ្នោត និងមានសិទ្ធិបញ្ចេញមតិឯកជនរបស់ខ្លួន។ ក៏ប៉ុន្តែក្នុងពេលបំពេញការងារវិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួន ពួកគេមិនអាចលម្អៀងខាងនយោបាយណាទេ បើមិនដូច្នេះទេ សាធារណជននឹងមើលឃើញថា កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធទាំងនោះ កាន់ជើងគណបក្សមួយនេះ ឬមួយនោះជាមិនខានឡើយ។
ដូចគ្នានឹងលោក ហ៊ុន សែន ដែរ ភាគច្រើននៃមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ទាំងនេះជាសមាជិកនៃរបបខ្មែរក្រហម ចន្លោះពីខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះការស្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាចំនួនប្រមាណ ១លាន ២ សែននាក់ ទៅ ២ លាន ៨ សែននាក់។
លោក ហ៊ុន សែន បានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីតាំងពីឆ្នាំ ១៩៨៥។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១៥ គាត់បានក្លាយជាប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលគ្រប់គ្រងអំណាចតាំងពីឆ្នាំ ១៩៧៩។ ឥឡូវនេះ លោក ហ៊ុន សែន គឺជាមេដឹកនាំម្នាក់ក្នុងចំណោមមេដឹកនាំផ្តាច់ការយូរជាងគេ៥នាក់ នៅក្នុងពិភពលោក។ ថ្លែងជាសាធារណៈ លោក ហ៊ុន សែន ចាត់ទុកខ្លួនឯងថា ជាមនុស្សអស្ចារ្យលើសគេ ហើយបានព្យាយាមបង្កើតជំនឿបុគ្គលនិយម ឱ្យគេគោរពបូជាចំពោះគាត់ និងយកឈ្មោះខ្លួនឯងទៅដាក់ឈ្មោះសាលារៀនរដ្ឋជាច្រើនរយសាលា (ដែលកសាងឡើងដោយលុយពីម្ចាស់ជំនួយជាច្រើន)។ គោរមងាររបស់លោក ហ៊ុន សែន ជាភាសាខ្មែរ គឺ "សម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន" ដែលបកសម្រាយជាភាសាធម្មតាថា៖ សម្តេច មេទ័ពកំពូល ដ៏មហាខ្លាំងក្លាអស្ចារ្យប្រកបដោយគតិគុណ និងជ័យជម្នះ។ លោក ហ៊ុន សែន ពាក់ស័ក្កឱ្យខ្លួនឯង ជាឧត្ដមសេនីយ៍ផ្កាយមាសប្រាំផុតលេខជាអមតៈ។
លោក ប៊្រេដ អាដាមស៍ (Brad Adams) ថ្លែងថា គ្មានមេដឹកនាំផ្ដាច់ការណាឡើងដល់កំពូលបានដោយគ្មានការជួយជ្រោមជ្រែងគាំទ្រពីក្រុមមនុស្សឃោរឃៅឥតធម៌មេត្តានោះទេ។ នៅខាងក្រោមលោក ហ៊ុន សែន មានមន្ត្រីស្នូលនៃឧត្ដមសេនីយ៍មួយក្រុម ដែលជាក្រុមរំលោភបំពាន និងបំភិតបំភ័យពលរដ្ឋកម្ពុជា ហើយមានចិត្តគំនិតប្រមាថមើលងាយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពហុបក្ស ដូចលោក ហ៊ុន សែន ដែលបានបង្ហាញឱ្យឃើញពេញរយៈពេលនៃការកាន់អំណាច ៣៥ឆ្នាំ របស់លោកកន្លងទៅនេះ។ គេត្រូវតែកោះហៅក្រុមឧត្ដមសេនីយ៍ទាំងនេះ និងចៅហ្វាយនាយរបស់ពួកគេ ឱ្យមកទទួលខុសត្រូវចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មជាច្រើន ដែលពួកគេបានប្រព្រឹត្ត៕